Pek çok hastalıkta olduğu gibi kanserde de tedaviden çok hastalığa yakalanmama yani korunma çok daha önemli ve zahmetsizdir. Kanserden korunmada en önemli basamak ise beslenme ve yaşam biçimimizdir. Kanser konusunda farkındalığın sağlanması ve toplum bilincinin geliştirilmesi amacıyla ülkemizde her yıl “1-7 Nisan Ulusal Kanser Haftası “olarak belirlenmiştir. Dünya sağlık örgütü (WHO) verilerine göre 2020 yılında, dünyada yaklaşık 10 milyon kadar insan kanser nedeniyle yaşamını yitirdi, diğer bir deyişle her 6 kişiden biri kansere yenik düştü. Türkiye’de ise kanser, sebebi bilinen ölümler sıralamasında kalp damar hastalıklarından sonra en sık görülen ikinci ölüm sebebidir. Kanserlerin %90’ı çevresel, %10’u ise genetik faktörlere bağlı olarak gelişmektedir ve kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri, fazla kiloluluk, yetersiz sebze ve meyve alımı, fiziksel aktivite eksikliği, tütün ve alkol kullanımına bağlı tutulmaktadır. Pek çok hastalıkta olduğu gibi kanserde de tedaviden çok hastalığa yakalanmama yani korunma çok daha önemli ve zahmetsizdir. Kanserden korunmada en önemli basamak ise beslenme ve yaşam biçimimizdir. Dünya Kanser Araştırma Fonu (WCRF) ve birçok bilimsel çalışma da bunu desteklemektedir. KANSERE KARŞI KORUYUCU (ANTİOKSİDAN) BESİNLER VE BESLENME Genel olarak sağlıklı bir beslenme modeli kanser riskini %10-20 oranında azaltma potansiyeline sahiptir. Bazı besinler ise kanser için özellikle koruyucudur ki biz bunlara “antioksidan” lar diyoruz. Bilimsel kanıtlar, çoğunlukla bitkisel besinleri (tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve fasulye) tüketmenin kanseri önlemede ve daha sağlıklı bir yaşama katkıda bulunmada büyük rol oynadığını gösteriyor. Bunun nedeni, bitkisel kaynaklı besinlerin kanseri önlemeye yardımcı olabilecek posa, besin ögesi ve fitokimyasallardan (bitkilere renk, koku, aroma veren bileşenler) yüksek olmasıdır. Ayrıca bitkisel besinler kilonuzu korumanıza da yardımcı olabilir. Sebze, meyve, tam tahıl ve baklagillerde bulunan fitokimyasallar ve antioksidanlar kanser gelişmesini kolaylaştıran hücre ve doku hasarını azaltarak koruyucu etkiye katkıda bulunurlar.  Kanserden Korunmada Önemli Besinler:
  1. Tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve baklagiller: Bu grup besinlerin özellikle sindirim sistemi kanserlerine karşı koruduğuna ve posadan zengin beslenmenin kilo alımını ve birçok kanser riskini artıran obeziteyi engellediğine dair güçlü kanıtlar vardır.
  2. Omega-3’ler: Omega-3 yağ asidi ile yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar, özellikle yağlı balıklarda (sardalya, uskumru, somon vb.) bulunan eikosopentanoik asit (EPA) ve dokosahegzanoik (DHA) asit gibi omega-3 içeren uzun zincirli yağ asitlerinin meme kanseri riskini azalttığını belirtmektedir.
  3. Domates ve Domates Ürünleri: Domates ve domates ürünleri likopenin en önemli kaynaklarıdır. Likopen güçlü bir antioksidan olup, insanlar üzerinde yapılan çalışmalar domates ürünlerinin fazla tüketimi veya kanda fazla likopen bulunmasının, çeşitli kanser tiplerini özellikle prostat kanseri riskini azalttığı belirtilmiştir.
  4. Sarımsak: Çok sayıda çalışma, insanlardaki kanser riskinin azaltılmasında sarımsağın etkili olduğunu ve sarımsakta bulunan kükürtlü bileşenlerin ve aminoasitlerin hücrelerimizi serbest radikallerin zararından korumaya yardımcı olduğunu göstermektedir. Sarımsağın bu antioksidan özelliğini hasadından sonra altı ay kadar daha muhafaza ettiği de bilinmektedir.
  5. Brokoli: Brokolideki sülforafan bileşiği, DNA tamirini destekler ve kansere neden olan süreçlerin oluşumunu engeller. Brokoliyi buharda pişirerek tüketmenizi öneririm. Kaynatmak onun C vitaminini ve diğer besinlerini kaybetmesine sebep olabilir.
  6. Blueberry (Yabanmersini): Kansere karşı koruyuculuğu pek çalışma ile saptanmıştır. Yabanmersininin hafızayı geliştirdiğini gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.
  7. Yeşil Çay: Özellikle yeşil çayda kateşinler olarak bilinen polifenolik bileşikler kanser riskini azaltmaktadır. Yüksek tansiyon problemi olmayanlar düzenli olarak günde 2-3 fincan içebilir.
  8. Yoğurt: Bağışıklık sistemimiz için önemli “dost bakterilerden” zengindir ve vücudun bağışıklık fonksiyonunu artırır.
  9. Nar: Nar “naringenin” gibi içerdiği güçlü antioksidanlar sayesinde kanserden korunmada önemli bir besin olarak karşımıza çıkıyor. Yapılan araştırmalarda nar suyunun cilt kanserine ve erkeklerde prostat kanserine karşı koruyucu etkisinin olabileceği belirtilmektedir.
Kanserden korunmada erken teşhis en önemli korunma yöntemidir. Erken tanıya yönelik tarama testlerini düzenli olarak yaptırın ve rahim ağzı kanserine karşı aşı gibi (özellikle kız çocuklarında) korunma yöntemlerinden haberdar olun.
KANSERDEN KORUNMADA 6 SAĞLIKLI YAŞAM ÖNERİSİ
  1. Kanserden korunmada erken teşhis en önemli korunma yöntemidir. Bu kapsamda; erken tanıya yönelik tarama testlerini (meme, rahim ağzı, kalın bağırsak kanseri vb) düzenli olarak yaptırın ve rahim ağzı kanserine karşı aşı gibi (özellikle kız çocuklarında) korunma yöntemlerinden haberdar olun.
  2. Yapılan çalışmalar yüksek kilolu bireylerin kansere yakalanma riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu nedenle vücut ağırlığınızı sağlıklı aralıkta tutun ve şişmanlıktan kaçının.
  3. Yeterli ve dengeli beslenin. Tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve baklagiller açısından zengin bir diyetiniz olsun.
  4. Kırmızı et tüketimini sınırlayın. Kırmızı etin fazla tüketimi ile özellikle sindirim sistemi kanserlerinin artış oranı doğru orantılıdır. Et, özellikle protein, demir, çinko ve B12 vitamini gibi değerli bir besin kaynağı olabileceğinden, kırmızı etten tamamen kaçınmak yerine haftada 1 kez ve bir porsiyon ile sınırlandırılabilir. Bununla birlikte, yumurta, kümes hayvanları ve deniz ürünleri, daha sağlıklı protein kaynaklarıdır.
  5. İşlenmiş etler, şeker, fast food ve tütsülenmiş / kömür ateşine maruz kalmış yiyeceklerin (kanserojen etki gösterirler) tüketiminden kaçının.
  6. Fiziksel olarak aktif olun. Daha fazla yürümek ve daha az oturmak, kanser riskini azaltmanın harika bir yoludur.
  7. Sigara ve alkol kullanmayın.
--- Kaynaklar
  1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer
  2. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Continuous Update Project Expert Report 2018.
  3. Ferlay J., et al. (2019). Estimating the Global Cancer Incidence and Mortality in 2018: GLOBOCAN Sources and Methods, Int J Cancer, 15;144(8):1941-1953.
  4. Stowe, C. B. (2011). The effects of pomegranate juice consumption on blood pressure and cardiovascular health. Complementary Therapies in Clinical Practice, 17(2), 113–115.
  5. Yılmaz M.S., Atak N. (2014). Meme kanseri riskinin beslenme ile ilişkili faktörler açısından değerlendirilmesi, Turk J Public Health;12(1)
  6. Zeng H, et al., (2014). Mechanisms linking dietary ber, gut microbiota and colon cancer prevention. World J Gastrointest Oncol ;6(2):41-51.