Baharatlar eklediğimiz yemeklere kendilerine has renk, koku ve / veya zenginleştirici tatlar verirler ve insan sağlığı üzerinde çok sayıda biyolojik etkileri vardır. Özetle, baharatlar sağlığımızı korumanın doğal araçlarıdır ve mutfağımızdaki eczane gibidirler. “Farklılık Hayatın Baharatıdır” deyişini biliyor musunuz? Ben bunun tam tersini daha çok kullanıyorum: “Baharatlar Hayatın Farklılığıdır”. Şöyle düşünün, sağlık açısından önemli faydalarıyla şaşkınlık yaratmaya devam eden 25.000 kadar fitokimyasal (bitkilere kendilerine has özellikleri veren (tad, koku, renk gibi) ve insan sağlığı üzerinde olumlu etkileri olan kimyasallar) bulunmaktadır. Baharatlar ise fitokimyasallar açısından oldukça zengindir ve hemen her gün henüz keşfedilmemiş yeni bir tedavi edici özellikleri ortaya çıkmaktadır. Örneğin; tarçın kan şekerini dengeler, muskat mide bulantısını geçirir, karanfil antiinflamatuar (iltihap giderici) dır, kimyon sindirimi destekler. Sağlığımız ve Baharatlar Baharatlar eklediğimiz yemeklere kendilerine has renk, koku ve / veya zenginleştirici tatlar verirler ve insan sağlığı üzerinde çok sayıda biyolojik etkileri vardır. Özetle, baharatlar sağlığımızı korumanın doğal araçlarıdır ve mutfağımızdaki eczane gibidirler. İşte en sevdiğim baharatlardan bir kaçı; Kakule Eğer Hint restoranında yemek yediyseniz, büyük olasılıkla kakuleyi biliyorsunuzdur. Kakule aslında zencefil ailesinin bir üyesinin kurutulmuş, ham meyvesidir. Tohumları oldukça aromatik ve turunçgil benzeri mentol kokulufur. Çoğu Hint  lokantasında bu tohumlardan yazar kasanın yanına, yemek sonrası sunulan nane şekerleri gibi konulur. Bunun sebebi tohumların çiğnendiklerinde nefesi inanılmaz bir şekilde tazelemeleridir. Bir  baharat olarak kakule tohumları bütün yada ufalanmış halde kullanılabilirler. Kakule aslında dünyanın en eski baharatlarından biridir. Kakule yemek sonrası ağzınızı tatlandırmanın ötesinde karaciğer sağlığı ve yağ metabolizması için önemlidir ve safra akışını harekete geçirir. Bu anlamda eski çağlardan bu yana sindirimi kolaylaştıran yardımcı bir madde olarak kullanılmıştır. Özellikle mnide şişkinliği ve gaz problemi olan bireylerin sofrasında düzenli olarak olmasını öneririm. Kakuleyi tüketmenin harika bir diğer yolu çayını içmektir ki bunu yaklaşık iki çay kaşığı tohuma kaynar su dökerek kolayca yapabilirsiniz. Safrakesesi taşınız varsa, herhangi bir sıkıntı yaşamamanız için, kakuleyi doktorunuz ve diyetisyeniniz ile görüşerek tüketmenizde fayda var. Tarçın Tarçında, antimikrobiyal özelliğe sahip bileşkeler olduğundan dolayı kandidayla savaşmayı sağlayan, bakteri ve mantar gelişiminin önlenmesine büyük oranda yardımcı olan ögenol ve geraniyol adlı iki fitokimyasal mevcuttur. Tarçın kas ağrısı, eklem sertleşmesi ve adet dönemi rahatsızlıklarının hafiflemesine  yardımcı olabilecek antiinflamatuar bileşkeler de içerir. Tüm bunların yanında ise, baharat olarak diyetle alınan tarçının tansiyon ve kan şekeri üzerinde düzenleyici rolünün olabileceğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Günlük olarak yoğurt ile toz olarak ya da çaylarınızla çubuk olarak tarçın tüketmeniz bu etkilerinden faydalanmanızı sağlayacaktır. Karanfil Karanfilin tedavi edici özellikleri uçucu yağında yatar ve tarçın oldukça tarihte diş ağrısı ilacı olarak kullanılmıştır. Karanfil aslında Baharat Adaları (Endonezya)  menşeli bir ağaç türünün kurutulmuş, henüz açmamış çiçek tomurcuğudur. Karanfil küçük bir çiviyi andırır ki aslında ismi de buradan gelmektedir, “clavus” Latin dilinde “çivi” demektir . Karanfil enerji veren ve metabolizmayı hızlandıran baharatlar arasındadır. Bunun yanında karanfilin antiseptik ve anestetik etkileri de bilinmektedir. Antiseptik özelliğinden ötürü karanfil besinleri taze tutar çünkü içindeki temel aktif bileşke ögenoldür ki bu madde uzun bir süredir bakteri ve virüsleri öldürmesiyle bilinir. Bir yemek kaşığı karanfil, günlük alınması gereken manganez mineral ihtiyacının tümüne yakınını içerir. Manganez minerali ise, kemik oluşumu, yağ ve karbonhidrat metabolizmaları açısından protein kadar önemli bir besindir. Çörekotu Çörekotu aynı zamanda siyah tohum ya da nigella sativa olarak da bilinir ki önemli ve şifalı bir bitkidir. Arap , Asya  ve Afrika ülkelerinin çoğunda, çörekotu yağı özellikle alerjiler olmak üzere bir dizi hastalıkta doğal ilaç olarak kullanılır. Çörekotu tohumundan elde edilen yağ ile yapılan dört farklı araştırmada da, hastaların alerjik semptomlarında önemli düşüşler gözlemlenmiştir. Hint tıbbında çörekotu sakinleştirici şifalı bir bitki olarak da kullanılmaktadır ve tohumları antyimikrobiyaldır. Tohumları kaynatıp demlenmelerini bekleyerek harika bir çay yapabilirsiniz ki sindirimi ve bağışıklığı destekleyecektir. Zencefil       Ayurvedik(Hint) tıpta , zencefil “evrensel ilaç” olarak bilinir. Çoğu insan zencefilin mide bulantısına iyi geldiğinin farkındadır. Zencefil özü gerçekten de mide bulantısı için çok ideal bir çözümdür ve tükürük salınımını artırarak hazmı da kolaylaştırabilir. Yapılan bazı araştırmalarda göre zencefil deniz tutmasına karşı bulantı ilaçlarından daha fazla işe yarayabileceği bildirilmektedir. Bulantı giderici bu özelliği ise zencefildeki gingerol kimyasalından gelmektedir ki bu madde aynı zamanda zencefildeki keskin tadın nedenidir. Fitokimyasallar veritabanında zencefil bir antiemetik olarak listelenmiştir ki bunun anlamı mide bulantısı ve kusmayı önleme özelliğine sahip olması anlamına gelmektedir. Zencefilin tıpkı aspirin gibi kan sulandırıcı bir etkisi vardır. Bu özelliğinden dolayı, coumadin ve hatta aspirin gibi diğer pıhtı önleyici ilaçlarla birlikte zencefil kullanırken dikkatli olunmalıdır keza beklenmeyen kanamalara yol açabilir. Aynı zamanda zencefilin safra asidi salgısını artırabilme özellliği de dikkate alındığında, safra kesesi taşı yada safra kesesi rahatsızlığı olan kişilere bir sağlık profesyoneli tarafından özellikle önerilmediği sürece zencefilden uzak durmalarını tavsiye ederim. Biberiye    Biberiye daha çok Akdeniz bölgesi, Fransa’nın güneyi ve Portekiz’de yetiştirilir. Üzerinde güzel küçük mavi çiçekler taşır ki efsane de buraya dayanır. Güzel kokusundan dolayı on dördüncü yüzyıldan bu yana aromaterapide kullanılmaktadır. Biberiyenin sağlık açısından faydalı olmasının nedeni içeriğinde bulunan kafeik asit ve rozmarinik asit, terbenler ve monoterbenler adlı fitokimyasallar ile E vitamini gibi antioksidanlardır. Biberiyede bulunan bu fitokimyasalların ve antioksidanların antiinflamatuar (iltihap giderici) özellikleri vardır. Astım, karaciğer rahatsızlığı ve kalp hastalıklarına neden olan inflamasyonun (iltihap) azalmasına yardımcı olabilir. Tüm bunların yanında biberiyenin hafızayı güçlendirmek ve algıları harekete geçirmekte etkili olduğu ve beyin sağlığı için önemli olduğunu gösteren çalışmalar da mevcuttur. Kekik Kekiğin güzel kokulu yağı güçlü bir  antiseptik olan timoldür. Timol ise, harika bir antioksidan ve antiinflamatuar maddedir. Kekik öksürük ve bronşit gibi göğüs ve solunum yolları sorunlarının hafifletilmesinde oldukça uzun bir süredir kullanılmaktadır ki uygulanan buhar banyolarına yada öksürük şuruplarına dahil edilme sebebi de büyük olasılıkla budur. Hatta kaynar suya üç yemek kaşığı kuru kekik ve bal eklenerek evde hazırlanan öksürük şurubunun diğer herhangi bir hazır şurup kadar etkili olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır Antiseptik özellik taşıdığından, doğal diş macunlarının içeriğinde de sık sık boy gösterir. Bu şifalı bitki yemeklerde de çeşni verici olarak kullanılabilir. Garnitürlere katılabilecek iyi bir malzemedir..  Keza hazım açısından muhteşem bir yardımcıdır. Zerdeçal Eğer bir baharat hakkında kitap yazılır türünden bir yarışma yapılacak olsa, zerdeçal kesinlikle açık arayla kazanır. Zerdeçal, dünyadaki toplam miktarın yüzde doksan dördünün üretildiği Hindistan’da temel bir gıda maddesidir. Hint yemeklerine kendine özgü tadını veren şey bu baharattır. Körinin önemli bir parçasıdır, dolayısıyla köri soslu bir şey yediğinizde mutlaka az miktarda zerdeçal da tüketirsiniz. Zerdeçal aslında zencefil ailesinin bir üyesidir ve bitkinin tedavi edici özellikleri parmağı andıran sapındadır. Zerdeçal çok sayıda bileşke içerir, ancak onun tedavi edici etkilerinin en büyük nedeninin “curcuminoid” olduğu  düşünülür ki zerdeçala parlak sarı rengini veren maddedir. En önemli ve curcuminoidler arasında en fazla incelenen kurkumindir.
  • Zerdeçal yani kurkumin, antienflamatuar özelliğinden dolayı, Arterit ve Eklem İltihaplanmasını hafifletebilir,
  • Kurkuminin, antitümör etkiye (ya tümörün boyutunu küçültüyor ya sayısını azaltıyor ya da tümör gelişim yüzdesini düşürüyor) sahip olduğuna ilişkin yayımlanmış çalışmalar bulunmaktadır,
  • Kurkumin aynı zamanda kolesterolü de olumlu yönde etkiliyor ki bu onu kalp sağlığına uygun bir beslenme tarzının ayrılmaz parçası haline getiriyor.
  • Enflamasyona karşı savaşma ve aynı zamanda da bir antioksidan olarak faaliyet gösterme becerisi kukumini karaciğer dostu bir besin haline getirir. Yapılan çalışmalar kurkumini hepatite karşı önermekte ve bu maddenin yüksek karaciğer enzimlerinin düşürülmesinde faydalı etkisinin olabileceğini göstermektedir.
Karabiber Eskiçağlarda karabiber para yerine kullanılıyordu ve tanrılara armağan olarak sunuluyordu. Şimdi ise her daim yemek masamızda ve yavaş yavaş yemeğimizin üzerine serpebiliyoruz. Çok uzun bir yol aldık… Karabiber dilde tat alma cisimciğini uyarır ki bu da midedeki hidroklorik asit üretiminin artmasına ve hazmın kolaylaşmasına yardımcı olur. Ayrıca karabiber bir karminatif olarak düşünülebilir, yani bağırsaklardan gaz atımına yardımcı olabilecek şifalı bir bitki ya da sindirim destekçisidir. Bir karminatifin temel görevi bağırsak duvarını esneterek sindirime yardımcı olmaktır. Karabiberin bir diğer önemli özelliği ise beraberindeki besin ögelerinin emilimini arttırmasıdır. Örneğin zerdeçalı karabiber ile birlikte kullandığınızda, zerdeçaldan alacağınız fayda çok daha fazla oranlarda olacaktır. Hayatınızda baharatların eksik olmaması dileğiyle.. --- Referanslar
  1. Bower A, Marquez S, de Mejia EG. The Health Benefits of Selected Culinary Herbs and Spices Found in the Traditional Mediterranean Diet. Crit Rev Food Sci Nutr. 2016 Dec 9;56(16):2728-46.
  2. Serafini M, Peluso I. Functional Foods for Health: The Interrelated Antioxidant and Anti-Inflammatory Role of Fruits, Vegetables, Herbs, Spices and Cocoa in Humans. Curr Pharm Des. 2016;22(44):6701-6715.
  3. Singh N, Yadav SS. A review on health benefits of phenolics derived from dietary spices. Curr Res Food Sci. 2022 Sep 10;5:1508-1523.
  4. Jiang TA. Health Benefits of Culinary Herbs and Spices. J AOAC Int. 2019 Mar 1;102(2):395-411.
  5. Tapsell LC, Hemphill I, Cobiac L, Patch CS, Sullivan DR, Fenech M, Roodenrys S, Keogh JB, Clifton PM, Williams PG, Fazio VA, Inge KE. Health benefits of herbs and spices: the past, the present, the future. Med J Aust. 2006 Aug 21;185(S4):S1-S24.