Masumiyetin hâkimiyeti bir bayram: 23 Nisan’ın hikâyesi

Burada sormadan geçmeyelim; dünyada hangi lider ulus egemenliği olgusunu ‘’Ben gidersem devlet gider.’’ demeden bir sonraki nesille entegre bir gün haline getirmiştir? Millî Mücadelenin hareket mekanizması ve milli iradenin vücut bulduğu TBMM’nin açılışının yıldönümü olarak kutlanan en güzel bayramdır; 23 Nisan…Çünkü öznesi çocuktur. Çok bilinmez ancak 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, aslında 3 ayrı bayramın birleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. İlk olarak 23 Nisan Millî Bayramı ve Hâkimiyet-i Milliye Bayramı ayrı olarak kutlanırken daha sonrasında birleştirilmiş ve bu iki bayrama Çocuk Bayramı’nın dâhil olmasıyla da ‘’Millî gün’’ son şeklini almıştır. Dolayısıyla 23 Nisan günü bir bayramlar birleşimidir. 23 Nisan, I. TBMM’nin açılışının birinci yılından itibaren 23 Nisan Millî Bayramı olarak kutlanırken Saltanatın 1 Kasım 1922 tarihinde kaldırılması sebebiyle de 1 Kasım günü Hâkimiyet-i Milliye Bayramı olarak kutlanmıştır. 1927 yılında ise Himaye-i Etfal Cemiyeti(Çocuk Esirgeme Kurumu), 23 Nisan gününü ayrıca Çocuk Bayramı ilan etmiştir. 1935 yılında 23 Nisan Millî Bayramı ile 1 Kasım Hâkimiyet-i Milliye Bayramı’nın birleşmesiyle beraber Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Çocuk Bayramı da birlikte kutlanmaya başlamıştır. 23 Nisan Millî Bayramı ile 1 Kasım Hâkimiyet-i Milliye bayramlarının birleştirilip daha sonrasında da Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin ilan ettiği Çocuk Bayramı’nın da bu iki bayrama 1981 yılında dâhil edilmesiyle 23 Nisan günü, ulusal bir birliktelikle kutlanmaya devam etmiştir. 12 Eylül 1980 Darbesi’nin ardından ‘’Atatürk Yılı’’ ilan edilen 1981 yılında ise Kenan Evren başkanlığını üstlendiği Millî Güvenlik Konseyi, bu bayrama resmî olarak ‘’23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’’ adını vermiştir. İşte 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın hikâyesi… TBMM açıldığı gün olan 23 Nisan’ın, Milli Bayram olmasına ilişkin kanunun TBMM tarafından kabul edilmesiyle birlikte 23 Nisan, Türkiye’nin ilk milli bayramı olurken bu bayram özelinde ne ulusal egemenlikten ne de çocuklardan bahsedilmiş yalnızca meclisin açılış yıldönümü kutlanmıştır. Zira o günlerde Osmanlı saltanatı henüz sona ermemiş 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılmasıyla 1 Kasım günü de Hâkimiyet-i Milliye Bayramı(Ulusal Egemenlik Bayramı) olarak kabul edilmiştir. Sonraki yıllarda 23 Nisan, Milli Hâkimiyet Bayramı olarak kutlanırken 1 Kasım’ın bayram özelliği unutulmuştur. 1935 yılında gerçekleştirilen bayramlar ve tatil günleriyle ilgili kanun değişikliğiyle 23 Nisan Millî Bayramı ile 1 Kasım Hâkimiyet-i Millîye Bayramı tek bir bayram adı altında birleştirilerek 23 Nisan; Millî Hâkimiyet Bayramı haline getirilmiştir. 23 Nisan’ın Çocuk Bayramı olarak kutlanması ise TBMM’nin açılışının dışında 23 Nisan 1927 tarihinde Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin o günü Çocuk Bayramı olarak ilan etmesiyle birlikte tamamen ayrı bir bayram şeklinde gelişerek 1981 yılına kadar devam etmiştir. Esasında Himaye-i Etfal Cemiyeti, 23 Nisan ile ilgili önceki yıllarda da faaliyetlerde bulunarak çocuklardan bahsetmiştir. Cemiyet, 23 Nisan 1923 tarihinde Millî Bayram adına pullar bastırarak satmıştır. Hatta 23 Nisan 1924 tarihinde çıkan Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde ‘’Bugün Yavruların Rozet Bayramıdır’’ ifadeleri yer alırken 23 Nisan 1926 tarihinde yine Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde ‘’23 Nisan Türklerin Çocuk Günüdür.’’ başlığını taşıyan bir yazı kaleme alınmış ve hatta bu yazıda Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin 23 Nisan’ı ‘’Çocuk Günü’’ ilan etmeye çalıştığı ve bugün cemiyete çocuklar için bağışta bulunması çağrısında bulunulmuştur. Cemiyetin bundaki temel amacı ise yetim çocuklar adına gelir toplaması olmuştur. İşte böylelikle 1927 tarihinde ilk kez kutlanan ‘’Çocuk Bayramı’’ ortaya çıkmıştır.

Çok bilinmese de 23 Nisan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti dışında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde de resmî bayram olarak kutlanırken Kosova Cumhuriyeti’nde Kosova Türkleri Millî Bayramı olarak kutlanmaktadır.

23 Nisan 1927 tarihinde kutlanan ilk ‘’Çocuk Bayramı’’ Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa himayesinde gerçekleştirilirken gösteri etkinlikleri için Gazi Mustafa Kemal Paşa kendi otomobillerinden birini çocuklara tahsis ederek Cumhurbaşkanlığı Bandosu’nun konser vermesini sağlamıştır. Burada sormadan geçmeyelim; dünyada hangi lider ulus egemenliği olgusunu ‘’Ben gidersem devlet gider.’’ demeden bir sonraki nesille entegre bir gün haline getirmiştir? Ya da kaç tane lider, ulusal bir bayramı dünyanın en masum varlıkları olan çocuklara armağan etmiştir? Masumiyetin Hâkimiyeti bir bayram… 1927 yılında Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Ankara’daki binalarından birine Çocuk Sarayı adı verilerek burada bir çocuk balosu gerçekleştirilmiştir. 1929 yılından sonra çocuklara olan ilgi daha da artarak 23-30 Nisan haftası ‘’Çocuk Haftası’’ olarak kutlanmaya başlamıştır. 1970’li yıllarda gittikçe ünlenerek ulusal boyuta varan 23 Nisan coşkusu,  1975 yılında Türkiye Radyo Televizyon Kurumu(TRT)’nun da katılımıyla ivme kazanmış ve TRT’de o hafta boyunca çocuk programları yayımlamıştır. 1978 yılında Meclis Başkanlığı’nın izniyle meclisteki törenlere çocuklar da katılmıştır. 1979 yılından sonra Ankara’daki ilkokullardan gelen çocuklarla bu uygulamaya düzenli olarak devam edilirken 1979 yılının UNESCO tarafından Dünya Çocuk Yılı ilan edilmesi TRT tarafından dünya çocuklarını kucaklamayı amaçlayan bir proje hazırlanmış TRT Uluslararası 23 Nisan Çocuk Şenliği adıyla uygulamaya konmuştur. 1980’de ise Türkiye’nin tüm illerinden gelen çocuklar tarafından müteşekkil olan bir Çocuk Meclisi kurulmuştur. Ayrıca çok bilinmese de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti dışında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde de resmî bayram olarak kutlanırken Kosova Cumhuriyeti’nde Kosova Türkleri Millî Bayramı olarak kutlanmaktadır. Kutlu olsun… Şekil 1. Ankara'da düzenlenen 23 Nisan Çocuk Balosundan bir fotoğraf - 1928 Şekil 2. 23 Nisan kutlamalarındaki geçit töreninden bir fotoğraf - 1930