Siyasi istikrarsızlık ve sistemsizlik ile anılan Balkan ülkelerinden biri olan Karadağ için her ne kadar bu globalleşme süreci devam etse de yeterli alt yapı çalışması yapılmadan sürecin sağlam adımlarla ilerlemeyeceği öngörülüyor. Globalleşme veya küreselleşme ticaret, sermaye akımları, yatırımlar ve insanların ülkeler arasındaki dolaşımından meydana gelen artışı ifade etmektedir. Globalleşmede hedeflenen amaç “sınırlara tabi olmayan dünya ekonomisinin’’ ortaya çıkmasına olanak vermektir. Sınırlara tabi olmayan dünya ekonomisi modelinin benimsenmesi sonucunda da markalaşan işletmeler dünyanın her bir noktasında varlığını göstermeye başladı. Başarısızlıkla Sonuçlanan Bir Hızlı Yemek Restoranları Zinciri Denemesi Bir hızlı yemek zinciri olan McDonald's bugün, 119'dan fazla ülkede 34.000'den fazla restoranla hizmet veriyor. Son verilere göre de Türkiye’de toplam 253 tane McDonald's restoranı var ve bu sayı ile Türkiye, dünyada 23. sırada yer alıyor. 2000’lerin başında, büyük bir McDonald’s standı, Karadağ’ın başkenti Podgorica’yı birkaç günlüğüne ziyaret etti. Yine turizm şehri olan Budva’da da benzer bir stant kuruldu.  Stant denemesinin ardından ünlü hızlı yemek zinciri küçük bir pazar olan Karadağ’a bir daha uğramadı. Yeterli insan sirkülasyonuna sahip olmayan Karadağ için başarısız bir ön deneme oldu.  Üstelik Vijesti’nin 2012’de yapmış olduğu haberde Podgorica’da bulunan Amerikan Büyükelçiliği’nin bazı servislerinin McDonald’s’ın gelmesi için kulis yaptığını ancak bunun başarısız olduğunu belirtti.  Anlaşılan o ki, zincir firmaların göz önünde bulundurduğu pazar büyüklüğü ve insan sirkülasyonu konusunda Karadağ sınıfta kalmıştı. GLOBALLEŞEN DÜNYADA KARADAĞ’IN YERİ Balkanların büyüyen genç ülkesi Karadağ’ın globalleşen dünyada yer alması için birçok adım atıldı. Bunlardan ilki, geçtiğimiz temmuz ayında Podgorica belediye başkanı Ivan Vuković, kafeterya zinciri Starbucks'ın yıl sonuna kadar Karadağ'da faaliyetlerine başlayacağını duyurdu. Beş milyon avro bir yatırımla Karadağ pazarına açılacak olan Starbucks’ın elli kişilik bir istihdam sağlayacağı düşünülüyor. Kahve düşkünü bir halk olan Karadağlılar günlük hayatta genellikle tercihlerini Kuvana Kafa, Turska Kafa, Deutsch Kafa, Americano gibi daha basit kahvelerden yana kullanıyorlar. Karadağ’da, Avrupa ve Türkiye’ye kıyasla kahve içme maliyeti oldukça düşük. Hala bir avroya kahve içmenin mümkün olduğu bir ülkede Starbucks’ın rekabet için fiyatları ne kadar aşağıya çekebileceğini merakla bekliyorum. İkinci olarak da McDonald’s gibi dünya çapında ünlü bir hızlı yemek markası olan Burger King, yakında Karadağ’da faaliyetlerine başlayacağını açıkladı.  Tam olarak bir yer ve tarih belirtmeyen ünlü markanın insan sirkülasyonu göz önünde bulundurulduğunda başkent Podgorica’da faaliyetlerine başlayacağını düşünüyorum. Çok yakında bunu hep birlikte göreceğiz. Dünya markalarından henüz tam olarak nasibini almamış ve hala lokalliğini koruyan Karadağ’ın kısa sürede globalleşen dünyada yer alacağı kanısındayım. KARADAĞ’DA BULUNAN TÜRK MARKALARI Dünyanın birçok farklı ülkesinde faaliyette bulunan bazı global Türk markaları da Karadağ pazarında varlığını göstermektedir. Dünya çapında ve Avrupa’da etkinlik gösteren, beyaz eşya ve elektronik markası Beko, Karadağ iç piyasasında da varlığını gösteriyor. Türkiye’nin ünlü hazır giyim markası olan LC Waikiki’nin Karadağ’ın önemli şehirlerinde mağazaları bulunmakta. Bu şehirler başta başkent Podgorica olmak üzere Bar, Kotor ve Herceg Novi. Karadağ’da bulunan bir diğer Türk markası ise yine hazır giyim markası ise DeFacto. DeFacto Karadağ’daki ilk mağazasını 2021 yılında Podgorica’da açtı. Sadece bunlarla ile sınırlı kalmayan Türk markaları artık market raflarında da varlığını gösteriyor. Günden güne zincir marketlerde Türk gıdalarını görmek mümkün hala geliyor. BU GELİŞMELER SÜREKLİLİK ARZ EDECEK Mİ? Siyasi istikrarsızlık ve sistemsizlik ile anılan Balkan ülkelerinden biri olan Karadağ için her ne kadar bu globalleşme süreci devam etse de yeterli alt yapı çalışması yapılmadan sürecin sağlam adımlarla ilerlemeyeceği öngörülüyor. Karadağ’ın globalleşme ivmesinin artması için önümüzdeki günlerde belirsizliklerin son bulması ve güvenli bir siyasi zemin oluşmalı.