Tesla’da uygulanamayanı, SpaceX’de düşünülemeyeni, Misyon Mars’ta hayal bile edilemeyeni gerçek kılan Musk, zayıf bir finansal performans gösteren Twitter’ı neden satın aldı? Elon Musk Twitter’a ifade özgürlüğü getireceği savıyla yola çıkarak geçtiğimiz hafta içinde platformu 44 milyar dolara satın aldığını duyurdu.  Böyle büyük bir iddiayı özellikle de bir iş insanından duyduğumda ister istemez yüzümde buruk bir gülümseme oluşuyor. Fazla şüpheci olmayı da gerektirmeyen bir yorumla bu, en hafif ifadeyle başarılamayacak, daha doğrucu bir ifadeyle de asla uygulanamayacak bir vaat. Nitekim Musk da 26 Nisan’da attığı bir tweetle düşüncelerimi doğruladı: “İfade özgürlüğü ile sadece yasaya uygun olanı kastediyorum. Kanunların çok ötesine geçen bir sansüre karşıyım. İnsanlar daha az konuşma özgürlüğü istiyorsa, hükümetten bu yönde yasalar çıkarmasını isteyeceklerdir. Dolayısıyla hukukun dışına çıkmak halkın iradesine aykırıdır.” HUKUK ve ifade özgürlüğü… Bu kavramları yan yana görmek, Gezi Davası’nın sonuçlandığı bir haftada bizler için epey manidar. Peki Elon hangi hukuktan, kimin hukukundan bahsediyor? Amerikan hukuku bu konuda bireysel özgürlüklere alan açıyor; yasalar hükümetin ifade özgürlüğünü kısıtlayamayacağını açıkça belirtirken, özel şirketlerin bunu yapmasının önüne ise herhangi bir engel koymuyor. Florida ve Teksas eyaletlerinde sosyal medya şirketlerinin içerikler üzerindeki kontrolünü azaltmalarını sağlamak üzere hazırlanan yasalar, yargıçların itirazları sonrasında yürürlüğe konulamadı; zira yasalar şirketlerin kendi platformları üzerindeki denetleme özgürlüğünü de koruyor. ABD yasalarının şirketler lehine sonuçlanan işleyişi, pek çok ülkede farklı erk sahibi kurum ve yapıları da kapsayacak şekilde genişliyor. Bu yasalar ülkeden ülkeye çok ciddi farklılıklar gösteriyor ve bu anlamda da Elon’un kendi ülkesinin yasalarından yola çıkarak yazdığı bu tweet iyiden iyiye anlamsız hale geliyor. Öte yandan Twitter’ın yayınladığı şeffaflık raporuna göre (https://transparency.twitter.com/) pek çok ülke, farklı sebeplerle Twitter’dan, yayınlanan içeriklere müdahale etmesini istiyor. Bu ülkelerin başında şaşırtıcı bir biçimde Japonya geliyor. Japonya’nın talepleri çoğunlukla uyuşturucu ve uyuşturucu kontrolü, müstehcenlik veya mali suçlarla ilgili yasalara istinaden yapılan taleplerden oluşuyor. Listenin biraz altında ise tanıdık bir grubu görüyoruz: Rusya, Türkiye, Hindistan ve Güney Kore, raporlama döneminde farklı devletlerden gelen tüm yasal taleplerin yüzde 95'ini oluşturuyor. Çin bütün sosyal medya kanallarını engelleme yoluna giderken, Hindistan ve Türkiye ise yerel temsilci şartları ile kontrol sağlama gayretindeler. Türkiye 2020'den bu yana günlük 1 milyondan fazla kullanıcısı olan sosyal medya şirketlerine yerel bir temsilci atamalarını ve hükümet emirlerine uymadıkları için para cezası verilebilecek yerel bir kuruluş oluşturmalarını şart koşuyor. Freedom House tarafından yayınlanan Freedom on the Net raporundaki verilere göre ise 2021'de en az 24 ülke şirketlerin bu alanda nasıl çalıştığını kontrol etmek için yeni yasaları yürürlüğe koydu. (Freedom House’un ilgi çekici veriler içeren Türkiye raporuna https://freedomhouse.org/country/turkey/freedom-net/2021 adresinden ulaşabilirsiniz.) Öte yandan ilk hisse satın alımı haberinden sonra Musk, Twitter’ın bot hesaplardan temizlenmesinin sağlanması ve tüm kullanıcıların gerçek kişiler olduklarından emin olmak için bir doğrulama sistemi getirilmesi gerektiğini yazmıştı. Böyle bir doğrulama sisteminin getirilmesinin ifade özgürlüğüne -bilhassa bizim gibi ülkelerde- nasıl bir zarar vereceği aşikar. Şu anda anonim hesaplar üzerinden görüşlerini dile getiren pek çok kişi, bu imkandan da yoksun kalacak ve bunun sonucunda Twitter da hatrı sayılır bir kullanıcı kitlesini kaybedecek. Musk, benim açımdan zekasından ziyade çalışkanlığı, entelektüel birikimi ve vizyonu ile ilgi çekici bir figür. Misyon Mars, Neuralink, Syklink, SpaceX ve Tesla ile insanlığın önünde muazzam yollar açıyor. Son olarak dünya yörüngesinde 2000’den fazla uydusu olan Skylink aracılığı ile savaş zamanında Ukrayna’ya internet sağladığına tanık olduk. Ancak, birçok anlamda idealize edilmeye son derece müsait bir figür olan Musk, tüm rollerinin başında bir iş insanı… Tesla’da ürettiği elektrikli araçların farklı ülkelerde pazar yaratabilmesi için önemli altyapı ve düzenleme gereksinimleri var. Uzay teknolojileri alanında çalışan SpaceX’in tek müşterisi devletler. Skylink’in kullanıcılara internet sağlayabilmesi için ilgili ülkede devlet tarafından verilecek faaliyet onayını alması gerekiyor. Dolayısıyla Musk’ın şirketlerinin tüm faaliyet alanları, müşteri, yasa yapıcı, onay merci ya da altyapı sağlayıcı rollerinden bir ya da birkaçını birden üstlenen devletlerle çok sıkı ilişkiler kurmasını gerektiriyor. Elon Musk 2022 Nisan ayı itibariyle 219 milyar dolarlık servetiyle Amazon’un sahibi Jeff Bezos’u geride bırakarak “dünyanın en zengin insanı” koltuğuna oturdu. İnsanlık adına çok önemli projeleri hayata geçiren, SpaceX’de düşünülemeyeni, Misyon Mars’ta hayal bile edilemeyeni gerçek kılan, hatta kimileri tarafından Bitcoin’in kurucusu Satoshi Nakamoto olduğu dahi iddia edilen Musk, artan kullanıcı sayısına karşın zayıf bir finansal performans gösteren Twitter’ı neden satın aldı? Yukarıda belirttiğim sebepler, motivasyonun “ifade özgürlüğü” olmadığını net bir şekilde ortaya koyuyor. Bu noktada, bu hafta yayılan bazı haberleri de göz önüne alarak benim aklıma gelen seçenek, Musk’ın blokzincir, merkeziyetsiz finans, kripto paralar ve Twitter’ı bir araya getiren yeni nesil bir sosyal medya yaratma yolunda olduğu. Bu konuyu önümüzdeki hafta detaylı olarak ele alacağım.