Anayasa değişikliklerinin halkoylamasında kabul koşulunun en az yüzde 65 olması gerekir. Geçerli oyların salt çoğunluğu, yüzde 50+1, yani basit çoğunluk demektir. Oysa anayasalar uzlaşma ile oluşturulmalı ve değiştirilmelidir; yani nitelikli çoğunlukla yapılması gerekir. Bunu, aslında 1982 Anayasası da eksik de olsa hükmetmiştir.
Anayasa, yasa teklifleri için bir sayı belirtmemiştir (1982 Anayasası 88. Madde). Yasa yapmak / değiştirmek / kaldırmak için Anayasanın hükmettiği çoğunluk basit çoğunluktur: en az toplantı yeter sayısı (1/3=184) ile toplanmış ve toplantıya katılanların yarıdan bir fazlası ile (ancak bu ¼’ün 1 fazlasından -139- az olamaz) (1982 Anayasası 96. Madde) TBMM Genel Kurulu yasa çıkarabilir / değiştirebilir. Bu oranlar / rakamlar, çoğunluğa verilen yönetim görevidir. Ancak Anayasa Meclis Başkanlığı seçimi (eskiden Cumhurbaşkanı seçimi) ve anayasa değişiklikleri için aynı sayıları öngörmemiştir.
Yasaların teklif edilme sayısının aksine, anayasa değişiklikleri teklifİ en az 1/3=184 üye imzası ile yapılabilir (1982 Anayasası 176. Madde). Yasalara göre, anayasa değişikliklerinin görüşülmesi ve oylama yöntemi de farklıdır. Anayasa değişiklikleri, en az iki defa görüşülür, parti disiplini işlemez ve oylamalar gizlidir. Değişikliklerin kabul koşulu ise, en az 3/5=330’dur; 2/3=367’den az sayı ile kabul edilenlerin, halkoylamasına sunulması gerekir. Ayrıca kabul sayısı ne olursa olsun (330’u geçme koşulu ile), Cumhurbaşkanına değişiklikleri halkoyuna sunma takdir yetkisi verilmiştir. Yani, TBMM tarafından yapılacak anayasa değişiklikleri için nitelikli çoğunluk koşulu hükmedilmiştir. Ancak Anayasa kendi iç mantığı ile çelişerek, halkoylamasında kabul koşulu olarak, geçerli oyların salt çoğunluğunu yeterli görmüştür.
Anayasa değişiklilerinin halkoylaması ile kabul koşulu geçerli oyların salt çoğunluğu olamaz. Anayasa değişikliklerinin halkoylamasında kabul koşulu, tıpkı TBMM’de kabulünde olduğu gibi nitelikli bir çoğunluk olmalıdır. Yasa yapımı, basit çoğunluğun takdirine bırakılırken, anayasa değişiklikleri basit çoğunluğa bırakılmamış, bilakis nitelik çoğunluk gerekli koşul olarak getirilmiştir. Neden? Nedeni, anayasaların ülkenin / toplumun basit çoğunluğunun değil, daha büyük bir kesiminin (nitelikli çoğunluk) üzerinde uzlaşmaya vardığı ilkeler / kurallar bütünü olma zorunluluğudur.
Halkoylamasında nitelikli çoğunluk koşulu olmaz ise, anayasaların yapılması ve/ya değiştirilmesi, seçim sisteminin de etkisi ile (yüzde 10 ülke barajı), basit çoğunluğun eline verilmiş olunur. Bu da anayasaların mantığına aykırıdır. Anayasa üzerinde uzlaşma gereği ortadan kalkmış olur. Anayasa, bir anlamda sistem demektir; demokrasi demektir. Belli dönemlerde basit çoğunluğun desteğini almış partiler / gruplar, sistem üzerinde kendi arzu ettikleri değişimleri yapmaya çalışabilirler. Başarılı olurlarsa da, sistem üzerinde uzlaşma / istikrarın oluşması olanaksız olur. Oysa unutmamak gerekir ki, basit çoğunluğun karşısında, tek parça olmasa da, genelde ondan daha fazla sayıda bir çoğunluk vardır / olacaktır.
Toparlamak gerekirse, toplumsal uzlaşmanın yansıması olan anayasanın yapılması gibi değiştirilmesinin de nitelikli çoğunluklarla olması gerekir. Bu yüzden de anayasa değişikliklerinin halk oylamasında kabul koşulu, geçerli oyların en az yüzde 65’i olmalıdır.
