Politikyol yeni seçim yasasına göre 30 büyük şehrin parlamento seçim sonuçlarını analiz ediyor. Mert Uzunsoy hazırladığı yazı dizisine Adana ile başlıyoruz. Adana’nın iç kesimlerinde AK Parti ve MHP’den İyi Parti’ye ciddi oy geçişleri var. AK Parti’den CHP’ye direkt oy geçişi gözlemleniyor. CHP, 2015 ve 2018’de HDP’ye kaybettiği oyların çoğunu geri kazanıyor. Mart 2022’de seçim kanunu ile ilgili birçok değişiklik maddesi meclise geldi ve onaylandı. Bu değişikliklerden en kritik olanı hiç şüphesiz ki milletvekilliği seçimlerinde ittifak oylarındaki hesaplama yönteminin değiştirilmesiydi. 2018’de ilk defa ittifaklar dünyasında seçimlere gidilmiş ve milletvekiline dönüşmeyen oylar ittifak içerisinde olunan partilere milletvekili çıkarma konusunda avantaj sağlamıştı. 2018’de bu durum Millet ittifakına ve Cumhur ittifakına bazı illerde olumlu katkı sağlamıştı. Yeni düzenlemeye göre artık oylar hiçbir parti için avantaja dönüşmeyecek ve 2018 öncesindeki hesaplama yöntemine geri dönülmüş olacak. 2023 seçimlerinde partilerin 2018’deki gibi ‘’en az oy oranı ile en fazla milletvekili’’ sayısına ulaşabilmesi için listelerde ortaklaşması, seçim çevrelerinde tek liste göstermesi gerekiyor. Ortaya çıkan yeni durum şimdilik Cumhurbaşkanlığı seçiminin gölgesinde ve kamuoyunda pek konuşulmuyor ancak 2023’te oluşacak meclis aritmetiği açısından çok kritik bir durum ve Cumhurbaşkanlığı seçimi kadar önemli. 6’lı masanın temelleri atılırken en fazla konuşulan ve üzerine kafa yorulan konu parlamenter sisteme geçmekti. Sistemi mecliste değiştirmek için 400, referanduma götürmek için ise en az 360 milletvekiline sahip olması gerekiyor muhalefetin. İktidar partileri ise mecliste 300’den fazla milletvekili sahibi olmaya devam etmek istiyor.  Yapılacak şehir analizleriyle listelerde ortaklaşmanın milletvekili sayılarını etkilediği ortaya konulmak istenmektedir. Türkiye’deki büyükşehirler aylık anket ortalamalarından yola çıkarak muhtemel ittifaklar üzerinden analiz edilecek ve milletvekili dağılımları hesaplanacak. Oyları dağıtırken 2018 genel seçimlerinde partilerin Türkiye geneline dağılımı ağırlık olarak alınacak. Yeni kurulan partilerden Gelecek Partisi ve Deva Partisi için Ak Parti, TDP ve Memleket Partisi için CHP, Yeniden Refah Partisi için Saadet Partisi, Zafer Partisi için ise MHP ve İYİ Parti’nin 2018’deki oy dağılımı esas alınacak. ADANA Adana, Türkiye’nin nüfus açısından yedinci büyükşehri ve 15 milletvekili çıkarıyor. Demografik olarak kozmopolit bir şehir olarak adlandırmak mümkün. Adana’nın en fazla göç aldığı şehirler ise şöyle: Şanlıurfa, Mardin, Osmaniye, Diyarbakır, Mersin ve Siirt. İki komşusundan ve doğusundaki bazı şehirlerden ciddi miktarda göç alan Adana’da Çukurova, Seyhan, Ceyhan, Yüreğir ve Sarıçam nüfus olarak öne öne çıkıyor. Şehrin siyasi aritmetiği Türkiye’ye çok daha dengeli bir şekilde dağılıyor. TBMM’de grup kurma hakkı elde eden tüm partilerin şehirde milletvekili bulunuyor ve hepsi şehirde %10’dan fazla oy oranına sahip. Türkiye genelinde olduğu gibi 2002 itibariyle yapılan tüm genel seçimlerde Ak Parti şehirde birinci parti oluyor ancak Adana’da birinci ve ikinci parti arasındaki makas Türkiye geneli kadar açık değil. Aşağıdaki grafikte 2018 genel seçimlerinde alınan milletvekilliği sonuçları bulunuyor. Grafikte görüldüğü üzere AK Parti Adana’da birinci parti ve 8 puan gerisinde CHP bulunuyor. HDP ise Türkiye genelinden %2 daha fazla oy oranına sahip Adana’da. İYİ Parti ve MHP’de Adana’da Türkiye ortalamasından daha fazla oy oranına ulaşıyor.
  • AK Parti şehrin kuzey ilçelerinde (Saimbeyli, Feke, Tufanbeyli, Karaisalı) gibi ilçelerde yüksek oy oranına sahipken sahile yakın kesimlerde (Çukurova, Karataş, Seyhan, Yumurtalık) daha az oy almakta.
  • CHP ise AK Parti’nin tam aksi bir coğrafi dağılıma sahip Adana’da ve sahilden iç kesimlere gittikçe oy oranında azalma var.
  • HDP’nin oy ağırlığı ise çoğunlukla Kürt ve Alevi yurttaşların yoğunluğuna endeksli bir dağılım göstermekte. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden yoğun göç alan Seyhan, Ceyhan ve Yüreğir ilçeleri HDP’nin en çok oy aldığı ilçeler.
  • MHP ve İYİ Parti’nin Adana’daki oy dağılımı ise birbirini tamamlar nitelikte. Adana’nın iç kesimlerinde ve kıyıya yakın ilçelerin Ak Parti ağırlıklı mahallelerinde MHP yüksek oy oranına sahip ancak seküler milliyetçi kesimin daha yoğun yaşadığı Yumurtalık, Çukurova gibi ilçelerde 2018 seçimlerinde İyi Parti ön plana çıkmakta ve MHP’den daha fazla oy alıyor.
ADANA’DA MAHALLE BAZLI DEĞİŞİMLER  Adana’da TBMM’de grubu bulunan tüm partilerin önde oldukları mahalleler mevcut ve mahallelerde partilerin birinci olma durumu oy kayıplarına göre değişiklikler gösterebilmekte. Aşağıdaki grafikte Adana’da siyasi partilerin 2011-2018 arasındaki tüm genel seçimlerde Adana’daki önde olduğu mahalle ve köy sayısı gösteriliyor. Ayrıca bugünkü anket verileriyle beklenen durum da grafikte yer alıyor.
  • AK Parti, Adana’da 2011-2018 arasında yapılan tüm genel seçimlerde birinci parti olmuştu ve önde olunan mahalle sayılarında da birinci tüm genel seçimlerde. Bugünkü aritmetik incelendiğinde ise 184 mahallede liderliğini kaybedeceği tahmin ediliyor fakat AK Parti hala daha önde olunan mahalle sayısında Adana’da birinci parti konumunda. Bu durumun ortaya çıkmasında AK Parti’nin oy ağırlığının köyler ve nüfus açısından küçük mahallelerde yoğunlaşıyor olması belirleyici bir faktör.
  • CHP’nin önde olduğu mahalle sayısı incelenen dönem içerisinde çok ciddi bir değişime uğramıyor ancak bugün itibariyle 214 mahallede birinci olması tahmin ediliyor. Önceki seçimlerde CHP’nin değişimi analiz edildiğinde 2015 Haziran seçimlerinde yukarı yönlü bir değişim var. 2015 Haziran seçimlerinde AK Parti Adana’da %8, CHP ise %2 civarında oy kaybediyor ve CHP ile AK Parti’nin birbirine yakın oy aldıkları birçok mahallede CHP öne geçmiş oldu. Yüreğir-Sinanpaşa, Seyhan-Pınar mahalleleri örnek olarak gösterilebilecek büyük mahallelerden. 2015 Kasım seçimlerinde ise AK Parti’nin kaybettiği oyları geri kazanması ve CHP’nin sadece %1 oy artırabilmesi sonucu 31 mahallede AK Parti, CHP’nin önüne geçiyor. Bu tip mahallelere de Seyhan-Hanedan örnek verilebiliriz.2018 genel seçimlerinde de CHP’nin önde olduğu mahallelerin sayısında pek değişiklik olmuyor ancak 2015 Kasım seçimlerinde CHP’nin birinci sırada yer aldığı bazı mahallelerde hem İyi Parti’ye hem de HDP’ye oy kaybetmesi sonucu AK Parti’nin gerisinde kalıyor. Yüreğir-Anadolu, Seyhan-Şakirpaşa bu mahallelerden. 2022 itibariyle Haziran itibariyle yapılan analizler sonucunda ise CHP’nin Adana’nın 214 mahallesinde birinci parti olması tahmin edilmekte. AK Parti’nin yüksek oy kayıpları CHP’nin oy artırıyor olması partinin daha önce öne geçemediği bazı mahallelerde birinciliğe yükselmesinin önünü açıyor.
  • MHP’nin birinci parti olduğu mahalleler Sarıçam, Tufanbeyli, Yumurtalık ilçelerinde yoğunlaşıyor. Partinin önde olduğu mahalleler genellikle 0-1000 seçmen sayısına sahip köy veya kasabalardan oluşmakta. 2011’den 2015 Haziran seçimlerine geçildiğinde AK Parti’den MHP’ye oy geçişiyle beraber MHP’nin önde olduğu mahalle sayısı 50 kadar artıyor Adana’da ancak daha sonrasında yapılan seçimlerde bu sayı gitgide azalmakta. 2015 Kasım seçimlerinde MHP’nin AK Parti’ye oy kaybetmesi ve 2018 seçimlerinde de İyi Parti’ye ciddi miktarda oy kaybetmesiyle beraber MHP birçok kalesinde ikinci ve üçüncü parti konumuna geriliyor ancak 2022 itibariyle MHP’nin Adana’da 47 mahallede birinci olması tahmin edilmekte.
  • HDP’de Adana’nın Yüreğir, Seyhan ve Ceyhan ilçelerinin bazı mahallelerinde birinci parti konumunda. Kürt yurttaşların yoğun olarak yaşadığı Ceyhan (Belediye Evleri, Yarsuat), Seyhan( Gülbahçesi, Ova), Yüreğir (Eski Misis, 19 Mayıs) partinin şehirdeki en güçlü olduğu mahallelerden. HDP, Türkiye genelinde en yüksek oy oranına sahip olduğu 2015 Haziran seçimlerinde Adana’nın 54 mahallesinde birinci partiyken 2022 itibariyle 30 mahalle birinci olması tahmin edilmekte.
PARTİLERİN ÖNDE OLDUKLARI MAHALLELERDE OY GEÇİŞLERİ Bu başlık altında Adana’da AK Parti, CHP, HDP ve MHP’nin 2011 seçimlerinde en yüksek oy oranına ulaştıkları 100 mahalle belirlendi ve her partinin yüksek oy aldığı mahallelerde 2011-2018 genel seçimleri arasındaki oy geçişleri tespit edildi. İlk analiz 2011 genel seçimlerinde AK Parti’nin en yüksek oy oranına ulaştığı 100 mahalle için yapılacak ve aşağıdaki grafik AK Parti’nin Adana’da en yüksek oy oranına ulaştığı 100 mahallenin son dört genel seçimdeki sonuçlarını göstermekte. AK Parti son genel seçimlerde en düşük oy oranını elde etti.
  • AK Parti’nin Adana’da ‘’kalesi’’ diyebileceğimiz mahallelerde 2011 yılında %82,5 oranında oyu bulunuyor ve daha sonrasında yapılan hiçbir seçimde bu oy oranının üzerine çıkma başarısı gösteremiyor AK Parti.
  • 2015 Haziran seçimlerinde hem MHP hem de HDP’ye oy kaybediyor ancak ardından yapılan 2015 Kasım seçimlerinde neredeyse aynı oy oranını tekrar konsolide ediyor. 2018 genel seçimlerinde ise AK Parti oyları en düşük seviyesinde. MHP’nin İyi Parti ile ayrılık yaşamasına rağmen bu bölgelerde oyunu koruması ve CHP’nin de Adana genelinde %4 oy kaybetmiş bu mahallelerde oy artırması AK Parti oylarının büyük ölçüde MHP ve kısmen CHP’ye doğru yöneldiğini göstermekte.
CHP de ilk 100 mahallesinde 2011’deki oy oranının çok uzağında.  
CHP’nin Adana’da yüksek oy oranına ulaştığı mahalleler ikiye ayrılıyor. Alevi mahalleleri ve seküler milliyetçi kesimin yoğunlaştığı mahalleler… 2018 seçimlerinde CHP tabanından önemli bir seçmen grubu HDP’ye yönelmiş…
  • CHP’nin yüksek oy oranına ulaştığı mahalleler Adana’da ikiye ayrılıyor. Alevi yurttaşların yoğun yaşadığı mahalleler ve daha çok milliyetçi hassasiyetleri olan seküler kesimin yoğunlaştığı mahalleler CHP’nin ön plana çıktığı yerler oluyor.
  • Her iki tip mahallede de HDP’nin 2018 seçimlerinde 2015 Haziran’dan daha fazla oy aldığını söylemek mümkün. CHP tabanından 2018 seçimlerinde önemli bir seçmen grubu HDP’ye doğru yönelmiş Adana’ Seyhan( Akkapı, Hadırlı, Kurtuluş), Yüreğir (Güneşli, Havutlu, Seyhan), Ceyhan (Kızıldere) örnek verilebilir.
  • 2018 seçimlerinde CHP’den İyi Parti’ye doğru da bir geçiş görünüyor. Seküler seçmenin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde CHP-İyi Parti geçirgenliği daha da artmakta. Bu tip mahallelere de Çukurova (Mahfesığmaz, Beyazevler), Seyhan (Bey, Şakirpaşa) örnek gösterilebilir.
  • Bu mahallelerde AK Parti’nin oy oranının ise diğer partilere göre çok daha stabil olduğu görünüyor.
          MHP, ilk 100’ünde birinci parti değil. Aşağıdaki grafik 2011 seçimlerinde MHP’nin Adana’da en fazla oy aldığı 100 mahallenin 2018’e kadar değişen aritmetiğini göstermektedir.    
  • MHP’nin en fazla oy aldığı 100 mahallede birinci parti 2011 seçimlerinde AK Parti birinci parti konumunda. 2015 Haziran seçimlerinde ise AK Parti’nin MHP’ye oy kaybetmesiyle MHP bu 100 mahallede birinci duruma yükseliyor.
  • 2018 seçimlerinde İyi Parti’nin de seçime girmesiyle beraber MHP %15 civarında oy kaybederek %21 seviyesine geriliyor.
  • Sonuçlarını gördüğümüz 100 mahallede oy geçişleri (MHP-İyi Parti hariç) diğer bölgelere göre çok daha sınırlı oluyor.
HDP kendi mahallesinde açık ara önde ancak hem AK Parti hem de CHP’ye oy kaybediyor.
HDP Adana’da en çok oy aldığı 100 mahallede devamlı oy kaybediyor. HDP’den ayrılan oyların iki ayrı adresi var: 1. CHP 2. AK Parti. Sandık analizleri yapıldığında görünüyor ki HDP, AK Parti MHP ve Hüda-Par’a oy kaybediyor.
Adana’da Kürt yurttaşların yoğunlaştığı mahallelerde HDP’nin oy oranları Adana ortalamasının çok üzerinde seyrediyor. HDP (o zamanki BDP) 2011 genel seçimlerine bağımsız aday Murat Bozlak ile katılmış ve %7,7 oranında oy almıştı.
  • HDP’nin en çok oy aldığı 100 mahallede en yüksek oy oranına 2015 Haziran seçimlerinde ulaştığı görülmekte ve 2015’ten sonra HDP bu mahallelerde devamlı oy kaybediyor.
  • HDP’den ayrılan oyların ise iki ayrı adresi var. 1. CHP 2.AK Parti
  • HDP’den AK Parti’ye doğru 2015 Haziran seçimlerinden bu yana oy geçişi yaşanmakta ve bu 2015 Kasım seçimleri grafiğine yasıyor. Ancak 2018 seçimlerinde HDP’nin AK Parti’ye oy kaybettiğine dair bir gösterge yok fakat sandık analizleri yapıldığında görünüyor ki AK Parti MHP ve Hüda-Par’a oy kaybediyor. Grafiğe bakıldığında ise AK Parti’de bir oy kaybı söz konusu değil. Ak Parti, MHP ve Hüda-Par’a kaybettiği oyları HDP seçmeninden tolere ediyor 2018 seçimlerinde.
  • HDP’den CHP’ye doğru da bir oy geçişi var 2015 Haziran seçimlerinden itibaren ancak 2018’de CHP’den İyi Parti’ye bir oy geçişi olduğu için grafiğe HDP’den CHP’ye geçen oylar net olarak yansımamakta.
TEMMUZ 2022 İTİBARİYLE ANKET VERİLERİ IŞIĞINDA ADANA’DA SEÇİM ARİTMETİĞİ Tahmin edilen sonuçlar kamuoyu araştırmalarında ‘’Bu Pazar bir seçim olsa oyunuzu hangi partiye verirsiniz’’ ve ‘’2018 genel seçimlerinde hangi partiye vermiştiniz, bugün hangi partiye oy verirsiniz’’ sorularına verilen cevaplardan oluşan anket verilerinin geçmiş seçim sonuçlarındaki bölgesel ağırlıklar kullanılarak ilçelere göre dağıtılması ve ardından ilçelerin seçmen sayısı ile oranlanmasıyla il genel sonucu elde edilmiştir. Aşağıdaki tabloda partilerin ilçeler bazında tahmin edilen oy oranları verilmiştir. Açık yeşil ile renklendirilen kısımlar partinin o ilçede birinci parti olduğunu temsil etmektedir. Son yapılan anket verilerine göre Aladağ, Feke, İmamoğlu, Karaisalı, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Sarıçam, Tufanbeyli ve Yüreğir ilçelerinde Ak Parti birinci sırada. Ceyhan, Çukurova, Karataş, Seyhan ilçelerinde CHP ve Yumurtalık ilçesinde de İyi Parti birinci sırada bulunuyor. Temmuz 2022 Adana Genel Seçim Tahminleri  
  • Grafikteki veriler ile 2018 genel seçimlerinde alınan sonuçlar karşılaştırıldığında oy kaybı yaşayan partilerden AK Parti’de 9,3 puan, HDP’de 3,9 puan, MHP’de 3,6 puan oy kaybı görünüyor.
  • Haziran 2022 verilerine göre CHP 3,7 puan, İyi Parti 6,3 puan oy artırıyor.
  • Yeni kurulan partilerden ise Deva Partisi, Gelecek Partisi, Zafer Partisi ve Yeniden Refah Partisi kayda değer bir oy oranına ulaşıyor.
BUGÜNKÜ ARİTMETİKTE MİLLETVEKİLİ DAĞILIMI NASIL OLUR?   Milletvekilliği seçiminde Adana’daki dağılımın nasıl olabileceğine dair üç ayrı senaryo var.
  1. Tüm partiler ayrı listelerle seçime katılıyor.
  2. Cumhur İttifakı ortak liste (Ak Parti+MHP+BBP), Millet İttifakı (CHP+İyi Parti+DP), 3.İttifak (SP+DEVA+GP), HDP
  3. Cumhur İttifakı (Ak Parti+MHP+BBP), 6’lı İttifak (CHP+İyi Parti+DP+SP+DEVA+GP), HDP
Senaryo-1 Tüm partilerin ayrı ayrı seçime katıldığı bu senaryoda milletvekili dağılımı aşağıdaki gibi oluyor. Tüm partiler kendi listeleriyle seçime katıldıklarında iktidar bloğu 6, Millet ittifakı 8, HDP ise 1 milletvekili çıkarmakta. %8,5 oranındaki oy ise parlamentoda temsil edilemiyor. Senaryo-2  Senaryo-2’de Cumhur İttifakı ortak liste ile seçime katılıyor ve muhalefette İyi Parti, CHP ve DP ortak liste ve SP, DEVA, GP ise kendi aralarında farklı bir ortak listeyle seçime katılıyor. HDP ise senaryo-1’de olduğu gibi seçime tek başına katılıyor.
  • Bu senaryoda iktidar-muhalefet dengesinde milletvekili sayısı açısından bir değişiklik ortaya çıkmıyor.
  • SP, DEVA ve GP’nin ortak listede birleşmesi Adana’da milletvekili çıkarmaları için yeterli olmamakta.
Senaryo-3 Senaryo-3, 6’lı masa üyelerinin tek liste seçime katıldığı, Cumhur İttifakının da listede ortaklaştığı ve HDP’nin yalnız seçime katıldığı bir durumu öngörmekte.
  • Senaryo-3’te iktidar-muhalefet dengesi muhalefet lehine bir milletvekili avantaj sağlıyor.
  • İktidar bloğu 5, muhalefet ise 10 milletvekili elde edebilmekte.
  • SP, GP ve DEVA oyları Millet ittifakına bir milletvekili kazandırıyor.
  • Senaryo-3’te iktidar-muhalefet dengesi muhalefet lehine bir milletvekili avantaj sağlıyor.
  • İktidar bloğu 5, muhalefet ise 10 milletvekili elde edebilmekte.
  • SP, GP ve DEVA oyları Millet ittifakına bir milletvekili kazandırıyor.
ADANA’DA DEĞİŞİMİN YÖNÜ 2011’den bugüne kadar yapılan genel seçimler üzerinden Adana’da yaşanan oy geçişleri ve muhtemel oy geçişlerini ilçeler ve mahalleler düzeyinde analiz edildi ve yapılan kamuoyu anketlerinin verileri kullanılarak bugünkü durum ortaya konuldu. İktidar kanadı ise 2018’den bu yana ciddi %12 civarında oy kaybı yaşamış görünmekte ve yeni kurulan (Deva, GP, Y.Refah, Zafer) partiler Cumhur ittifakının oy kayıplarında önemli rol oynuyor.
  1. Adana’nın iç kesimlerinde AK Parti ve MHP’den İyi Parti’ye ciddi oy geçişleri var.
  2. CHP, 2015 Haziran ve 2018 genel seçimlerinde HDP’ye kaybettiği oyların birçoğunu geri kazanmaya başlıyor. Bu durumda Nisan 2023’ten sonra yapılacak seçimde seçim barajının %7 olarak uygulanacak olması önemli bir faktör.
  3. CHP, kıyı kesimlerde İyi Parti’ye kaptırdığı seçmeni geri kazanabilmiş görünmüyor ancak AK Parti’den CHP’ye direkt bir oy geçişi gözlemleniyor. (Özellikle Feke, Karaisalı, İmamoğlu) gibi AK Parti’nin yüksek oy aldığı ilçelerde.
  4. HDP, oy oranını artıramıyor ve barajın aşağı çekilmesi şehrin çoğu ilçesinde HDP’yi olumsuz etkiliyor.
  5. Adana’da muhalefet bloğu neredeyse %67 civarında toplam oya sahip görünüyor bugün itibariyle. Senaryo-3’te 6 partinin ortak listeyle seçime girmesi durumunda toplam milletvekili sayısının %66,7’sini (10) elde edebiliyorlar. İktidar kanadı ise 2018’den bu yana ciddi %12 civarında oy kaybı yaşamış görünmekte ve yeni kurulan (Deva, GP, Y.Refah, Zafer) partiler Cumhur ittifakının oy kayıplarında önemli rol oynuyor.
(Yarın: Antalya analizi)