Cari yılın vergilendirilmesine imkân sağlayan ve bu haliyle hem vergilemede adalete katkı sunan hem de enflasyonist ortamda vergi gelirinin değer kaybının önüne geçen bir düzenlemedir.
Geçici vergi, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun Mükerrer 120’nci Maddesi ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32’nci Maddesinin 2’nci Fıkrasında yapılan düzenleme ile gelir vergisi mükelleflerinden ticari kazanç ve serbest meslek kazançları sahipleri ile kurumlar vergisi mükellefleri tarafından cari yılın hesaplanan vergisinden mahsup edilmek üzere düzenlenmiş bir müessesedir. Geçici vergi, ayrı bir vergi türü olmayıp gelir/kurumlar vergisinin sistematiğinde yer alan geçmiş yılın vergilendirilmesinden ötürü cari yılın vergilendirilmesine imkân sağlayan ve bu haliyle hem vergilemede adalete katkı sunan hem de enflasyonist ortamda vergi gelirinin değer kaybının önüne geçen bir düzenlemedir.
KİMLER GEÇİCİ VERGİ ÖDER? KİMLER ÖDEMEZ?
Kurumlar vergisi mükellefleri ile gelir vergisi mükelleflerinden ticari kazanç ve serbest meslek kazanç sahipleri, cari vergilendirme dönemindeki kazançlarına ilişkin olarak kanuni süresinde geçici vergi beyanlarını vermek ve ödemekle sorumludurlar.
- Basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri
- Zirai kazanç sahipleri
- Ücret geliri elde edenler
- Gayrimenkul sermaye iradı sahipleri
- Menkul sermaye iradı sahipleri
- Diğer kazanç ve iratları elde edenler
- Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi olmayan dar mükellefler
- GVK’nın 18’inci maddesi uyarınca kazançları istisna edilen serbest meslek erbapları
- Gelir Vergisi Kanunu’na ve Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre vergi muafiyetinden yararlananlar
- Kazançları istisna edilen özel kreş, anaokulu, meslek teknik okulu ve özel okul sahipleri
- Başkaca faaliyeti bulunmayan yıllara sari inşaat ve onarım işi yapanlar
- Tasfiyeye giren kurumlar
- Yalnızca noterlik faaliyeti kapsamında kazançları bulunan noterlik görevini ifa ile görevli olanlar
ise geçici vergiden muaf tutulmuş olduklarından geçici vergi beyannamesi vermeyecek ve ödemeyeceklerdir.
Ayrıca geçici vergi vermek ve ödemekle yükümlü olanlar, geçici vergi yükümlülüğünden muaf tutulan ve yukarıda sayılan gelir unsurlarından kazanç elde etmiş olsalar da bu kazançlarını, verecekleri geçici vergi beyannamesinde beyan etmeyeceklerdir.
GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİ, BEYANI, ÖDEME ZAMANI VE VERGİ NİSPETİ
Geçici vergi;
- geçici vergi dönemi Ocak-Şubat-Mart ayları,
- geçici vergi dönemi Nisan-Mayıs-Haziran ayları,
- geçici vergi dönemi Temmuz-Ağustos-Eylül ayları,
Olmak üzere yılda üç defa, ilgili dönemin bittiği ayı takip eden 2’nci ayın 17’nci günü akşamına kadar beyan edilir ve aynı süre içinde ödenir.
(4. geçici vergi dönemi, 6.10.2021 tarihli ve 31639 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Kanunla 4. geçici vergilendirme dönemi, 2022 yılı vergilendirme dönemine ilişkin verilecek beyannamelerden itibaren uygulanmak üzere kaldırılmıştır.)
Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı %23, gelir vergisi mükellefleri için ise geçici vergi oranı %15’tir.
GEÇİCİ VERGİDE YANILMA PAYI
Geçici vergi, mutlak bir vergilendirme olmadığından kanun koyucu geçici vergi beyanlarında yükümlülere %10’luk bir hata payı imkânı getirmiştir. Kanun koyucu, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120’nci maddesinde, geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde eksik beyan edilen bu tutar için tarhiyat yapılacağını, mahsup süresi geçtikten sonra kesinleşen geçici vergilerin terkin edileceğini; fakat, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanacağını hüküm altına almıştır. Bu nedenle son geçici vergi beyanı ile gelir veya kurumlar vergisi beyanlarında yer alan matrahlarının karşılaştırılması ve yapılacak bir hesaplama ile %10’luk yanılma payından fazla bir uyumsuzluk olduğunun anlaşılması halinde son dönem geçici vergi beyannamesinin pişmanlıkla düzeltilmesi, tarh edilme ihtimali olan zergi ziyaı cezasını ve gecikme faizini önleyecektir.
GEÇİCİ VERGİNİN MAHSUP VE İADESİ
Gelir Vergisi Kanunu’nun Mükerrer 120/5’inci maddesinde
“Bir önceki takvim yılında üçer aylık dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak telep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir.” hükmü ve Maliye Bakanlığı’nca yapılan ikincil düzenlemeler kapsamında; geçici vergi tutarının, asli vergi olan gelir/kurumlar vergisi tutarından fazla olması durumunda aradaki fark
(varsa) diğer vergi borçlarına mahsup edilecek, mahsup sonrası kalan bir meblağın olması halinde de ilgili tutar, süresi içerisinde yazılı talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilecektir. Söz konusu iade işlemi için bir tutar sınırlaması olmayıp geçici verginin ödenmiş olması yeterlidir. Geçici vergiye ilişkin iade talepleri; teminat, inceleme raporu ya da yeminli mali müşavir raporu aranmadan yetkili vergi dairesince yerine getirilmektedir.
Geçici verginin karışık sistematiğinin anlaşılabilir kılınması amacıyla aşağıda yer alan örnek olay tanzim edilmiştir.
Geçici vergi yükümlüsü olan kurumlar vergisi mükellefi A A.Ş.’nin geçici vergi beyanlarına ilişkin verileri ve geçici vergi hesaplamaları aşağıdaki tabloda olduğu gibidir.
| Dönem-2022 (Kümülatif) |
1-3 |
1-6 |
1-9* |
| Ticari Bilanço Karı |
175.000,00 |
500.000,00 |
850.000,00 |
| Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler |
25.000,00 |
100.000,00 |
150.000,00 |
| Kar ve İlaveler Toplamı |
200.000,00 |
600.000,00 |
1.000.000,00 |
| Kar |
200.000,00 |
600.000,00 |
1.000.000,00 |
| Geçici Vergi Matrahı |
200.000,00 |
600.000,00 |
1.000.000,00 |
| Hesaplanan Geçici Vergi (%23) |
46.000,00 |
138.000,00 |
230.000,00 |
| Önceki Dönemlerde Hesaplanan Geç. Ver: |
0,00 |
46.000,00 |
138.000,00 |
| Ödenmesi Gereken Geçici Vergi: |
46.000,00 |
92.000,00 |
92.000,00 |
| Önceki Dönemden Devreden Tevkifat Tutarı: |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
| Cari Döneme Ait Tevkifat Tutarı: |
20.000,00 |
40.000,00 |
50.000,00 |
| Mahsup Edilecek Tevkifat Toplamı: |
20.000,00 |
40.000,00 |
50.000,00 |
| Ödenecek Geçici Vergi: |
26.000,00 |
52.000,00 |
42.000,00 |
| Sonraki Döneme Devreden Tevkifat Tutarı: |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
| Sonraki Döneme Dev. Hesap. Geçici Ver.: |
46.000,00 |
138.000,00 |
230.000,00 |
*Bütün olarak anlaşılabilmesi amacıyla henüz dönemi içerisinde olmamıza rağmen 3’üncü dönem kurum geçici vergi beyanının verildiği varsayılmıştır.
Mükellef, 2022 hesap dönemine ait kurumlar vergisi beyannamesinde;
-1.500.000,00 TL vergi matrahı beyan etmesi durumunda, 345.000,00 TL tutarında kurumlar vergisi hesaplayacak ve geçici vergi beyannamesi ile beyan edip ödediği 230.000,00 TL vergiyi 345.000,00 TL’den mahsup ederek geriye kalan 115.000,00 TL’yi bağlı bulunduğu vergi dairesine beyan edip ödeyecektir.
-750.000,00 TL vergi matrahı beyan etmesi durumunda ise, 2022 hesap dönemi için ödemesi gereken toplam vergi tutarı 172.500,00 TL olarak hesaplanacak ve dönem içerisinde ödemiş olduğu toplam 230.000,00 TL kurum geçici vergi tutarı, ilgili hesap dönemindeki toplam vergiden fazla olduğu için aradaki 57.500,00 TL, varsa diğer vergi borçlarına mahsup edilecek; yoksa mükellef, bağlı bulunduğu vergi dairesine yazı ile başvurarak fazla ödemiş olduğu 57.500,00 TL verginin iadesini talep edebilecektir. Söz konusu talebinin yerine getirilmesi için tek şart geçici vergilerin ödenmiş olması olup mükelleften teminat, yeminli mali müşavir raporu veya inceleme raporu istenmeyecektir.
