2006 yılından beri KÖKEP konusunda akademik yazılar yazdım ve aynı zamanda TÜBİTAK'a bu konuda projeler sunduk. Ama bu konuda ne yazık ki ne akademik ne de kamuoyunda istenilen duyarlılığı oluşturamadım. Bu modelin fikir babası olarak şimdi tekrar bu konuyu gündeme taşımaya çalışıyorum. Bu konudaki ilk makalem Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştı ve daha sonra, kongre ve dergi makalelerinde Türkçe ve İngilizce makaleler yazdık. Modeli gerekçeleri ile birlikte kısaca özetlemeye çalıştım. Nedir KÖKEP Modeli? KÖKEP modeli mekansal olarak, üreticilerin özellikle ürünlerini direk tüketiciye sundukları köylü semt pazarlarını kapsamaktadır. Bu modelin hedefi küçük çiftçilerin refah seviyelerini arttırmaktır. Modelin amacı ise, köylü üreticilerin ve tüketicilerin pazara gelmelerini sağlamak ve aynı zamanda pazarın işlevselliğini artırmaktır. Dünyada yoksul nüfusun büyük çoğunluğunun kırsal alanda yaşaması, kırsal yoksulluğun azaltılması ile ilgili çalışmalara önem kazandırmakta ve bu konudaki çalışmalar yoksullukla mücadele yardımlarına eğilimi arttırırken, kırsal yoksulluk sorunlarına neden olan koşullar göz ardı edilmektedir. Bu sürecin hızlandıran nedenlerin başında tarım ürünleri piyasasındaki değişimler gelmektedir. ÇUŞLAR ve Tarımsal Ürünlerde Tekelleşme Tehlikesi Bilinenin aksine hem tarımsal girdi piyasasında hem de çıktı piyasasında tam rekabet koşulları gözlenememektedir. Hızla artan küreselleşme dalgasıyla, tarımsal ürünlerin satışları üzerinde çokuluslu şirketlerin (ÇUŞ) etkisi artmaktadır. Bu durum uzun vadede bu sektörde de tam rekabet koşullarının giderek azalma ve giderek artan gıda fiyatları ile karşı karşıya gelme olasılığını arttırmaktadır. Küçük ölçekli çiftçilerin en önemli sorunlarından biri de pazarlama zinciri içinde giderek etkilerinin azalmasıdır. Türkiye’de gıda sektörü üzerine yapılan pek çok çalışmada üreticilerin kar marjları düşük, aracıların elde ettikleri pazarlama marjları yüksek ve dolayısıyla tüketicilerin tükettikleri gıda ürünlerin fiyatı daha da yüksek olmaktadır. Aracıların kazancı olan yüksek kar marjının oluşturulmasının başında küçük ölçekli tarımsal üreticiler gösterilmektedir. Bu durumun sadece küçük ölçekli tarım işletmelerini etkilemediği aynı zamanda büyük ölçekli tarım işletmelerinin de pazarlama kanalını kısıtladığı bilinmektedir. Bu sorunların çözümü için, devlet eliyle tarımsal ürün piyasasına müdahale etme konusu gündeme gelmiştir. Bu müdahale piyasanın daha rekabetçi olması ya da tarımsal üretimde devamlılığı sağlamak ya da küçük çiftlikleri korumak gibi de algılanabilir. Türkiye’de hızla artan süpermarket zincirlerine rağmen semt pazarları önemini korumaktadır. Türkiye'de kendiliğinden oluşan bir çok KÖKEP'ler bulunmaktadır. Bununla birlikte, 2012’de çıkan semt pazarları yönetmeliğinde köylü üretici formunda semt pazarlarına yasal statü de verilmiştir. Bu durumda, KÖKEP modelinin Türkiye’de kolayca uygulama fırsatı bulabileceği anlamına gelmektedir. Örneğin Mezitli'de Kadın Üretici Pazarları, Bartında Karılar pazarı, Seferihisar vb. bir çok örnekleri mevcuttur. Mikro finans KÖKEP'le daha etkin olabilir yada Mikro finanstan daha etkili pazar destek modeli olarak ön plana çıkabilir. Yoksul çiftçilerin ürünlerini pazarlamakta yaşadıkları sorunlar, kırsal kalkınmayı olumsuz etkilemektedir. KÖKEP, yoksul çiftçilerin ürünlerini pazarlamalarına imkân veren bir yöntem olduğu için mikrokredinin eksik kaldığı bu alanda önemli bir boşluğu doldurabilir. Ürünlerin piyasaya ulaştırılması sorunu ortadan kalktığında, pek çok yoksul çiftçinin üretim artışı için daha fazla çaba harcaması ve girişimci niteliklerini ön plana çıkarmaları beklenebilir. KÖKEP, sayesinde ürün artışı gelir artışına dönüşebilir ve yoksulluğun ortadan kaldırılmasında son derece önemli bir rol oynayabilir. KÖKEP modelinde üretici ile tüketicinin bir araya geldiği pazar modelinde, aracıların piyasada etkinliklerinin yok olması ile birlikte, tüketici için fiyat düşmesi, üretici içinde fiyat yükselmesi anlamına gelmektedir. Bu piyasa modeliyle birlikte, sosyal fayda kaybı da azalacaktır. Her iki durumda da tüketici refahının ve üretici karının artması öngörülebilir. KÖKEP modeli sonrası oluşacak yeni dengede de, artan üretici ve tüketici refahı hem talep hem de arz artış beklentisini beraberinde getirecektir. Bu durum da toplumsal refahın artması anlamına gelmektedir. KÖKEP modeli ulusal ölçekte analiz edilmeli ve uygulanabilirliği konusunda geniş çaplı projeler yapılmalıdır. Gerek tarımsal devamlılık gerekse kırsal yoksullukla mücadelede bu tip yaklaşımlar desteklenmelidir. KÖKEP'ler ya kooperatif kurularak ya da yerel yönetimler desteği ile çok rahat uygulamaya geçebilir. Bu pazarların ekonomik etkileri yanında; kırsal kesimdeki kadınların kamusal alada yer alabilmesi, kır kent etkileşimi konularında çok boyutlu ve ölçekli kırsal kalkınma etkileri de gözlenmektedir. Bu modelin özellikle semt pazarı kültürü olan Akdeniz ülkelerinde uygulanabileceğini düşünüyorum. Not: Bu makaleyi aşağıda yazdığımız akademik makalelerden önemli ölçüde yararlanarak yazdım. Kaynaklar AKTAŞ, E., 2006. KÖYLÜ ÜRETİCİLER VE SEMT PAZARLARI. http://www.radikal.com.tr/%20Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=790444&CategoryID=99 Erişim tarihi 23.05.2012. AKTAŞ, E.; YILMAZ, İ.; AVCI, D., 2016.KIRSAL YOKSULLUĞU AZALTMA MODELİ OLARAK KÖY KENT PAZARLARI (KÖKEP). XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongres, 2016-05-25, 2016-05-27, Isparta, Türkiye, 2016. AKTAŞ, E.; YILMAZ, İ. 2017.VILLAGE-CITY MARKETS IN TURKEY: A NEW APPROACH IN RURAL DEVELOPMENT. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERGİSİ.35. sayı.