Peki bu yeni çağda bu üstün olma hali kimlere ait olacak? Kimler üst insan / üst sınıf olarak değerlendirilecek? Gelecekte ben / onlar tanımı nasıl şekillenecek? Bu soru çok farklı açılardan cevaplanabilecek bir soru; bu hafta bu açılardan yalnızca birinden bakarak bir cevap arıyorum. Yeni teknolojiler ve iş kayıpları ile ilgili bugüne kadar çok yazıp konuştuk. Ancak şu anda karşımıza çıkan tablo, altı ay önce yazdıklarımızı geçersiz kılabilecek derecede farklı. Sanırım teknoloji ile ilgili en sevdiğim kısım da bu ters köşe durumlar… Neticede dünyada birkaç istisna dışında bizi heyecanlandırabilen kayda değer pek fazla şey yok. Yeni teknolojilerin iş piyasası ve toplum üzerinde önemli etkileri var ve bu etkileri tarih boyunca pek çok aşamada, ancak farklı şekillerde görüyoruz. Örneğin bugünkü teknolojik devrimin aksine sanayi devriminde yalnızca belirli alanlardaki işler otomasyona devredildi ve bu süreç hem sektörel hem de mekansal olarak çalışma alanlarının değişimine yol açtı. En önemli etkilerden biri, tarım ekonomisinden sanayileşmiş ekonomiye geçişti. Bu, kırsal alanlardan yeni fabrika işlerinin yaratıldığı şehirlere büyük ölçekli bir insan göçüne yol açtı. Bu işler genellikle daha yüksek ücretli ve geleneksel tarım işlerinden daha istikrarlı bir istihdam sağladı. Bununla birlikte, fabrika işi genellikle meşakkatli ve tehlikeliydi ve çalışma koşulları oldukça kötüydü. Devrimin en önemli etkilerinden biri de üretim sürecini bir dizi uzmanlaşmış göreve ayıran işbölümüne yol açması oldu. Bu, fabrika işçilerinin çalışmalarını denetlemekten sorumlu olan yeni ve üst bir yönetici ve gözetmen sınıfı yarattı. Bugün karşı karşıya olduğumuz teknolojik devrim ise en az sanayi devrimi kadar derin olmakla birlikte, önceki devrimlerle bazı önemli benzerlikler taşıyor. Öncelikle her iki devrim de ekonomide ve iş piyasasında önemli değişikliklere yol açtı; bazı işlerin ortadan kalkmasına neden olurken diğer yandan yeni işler ve endüstriler yarattı. Ayrıca her iki devrimde de belirli işlerin ve becerilerin yer değiştirdiğini görüyoruz. Bu durum çalışanların uyum sağlamak üzere ek yükümlülüklerle karşılaşmasına ve yeni beceriler edinmek zorunda kalmalarına neden oldu. Öte yandan iki devrim birbirinden kapsam anlamında önemli derecede farklılaşıyor. Sanayi Devrimi öncelikle manuel işçiliği etkiledi; yapay zeka devrimi ise finans ve müşteri hizmetleri gibi beyaz yakalı işler de dahil olmak üzere çok daha geniş bir yelpazedeki işleri etkileyecek gibi görünüyor. Yapay zekadan son olarak nasibini alan grup yaratıcı endüstrilerdeki çalışanlar oldu. Bu da pek çoğumuz için en azından zamanlama açısından bir ters köşe durumuydu.
Yeni yüzyılın übermensch’ini tanımlamaya çalışacak olsak karşımıza nasıl bir persona çıkardı? Übermensch fikri, geleneksel ahlakı ve toplumsal normları aşmış, yaşamda kendi değerlerini ve anlamını yaratan bir kişi...
Sanayi Devrimi fabrika işlerinin artmasına ve vasıflı zanaatkarların yerinden olmasına yol açarken, yapay zeka devrimi muhtemelen şu anda bilgi işçileri tarafından yapılanlar da dahil olmak üzere birçok görevin otomasyonuna yol açacak. Dolayısıyla katma değeri yüksek işler olarak değerlendirdiğimiz ve bilgi işçileri tarafından gerçekleştirilen işler de artık ellerimizden kayıyor. Bu farklılıklarda yeni işlerin yaratılması açısından da vurgulanması gereken noktalar var. Sanayi Devrimi, fiziksel emek gerektiren yeni işlerin yaratılmasına yol açarken, AI devrimi, veri analizi ve AI geliştirme gibi daha yüksek düzeyde teknik beceriler gerektiren yeni işlerin yaratılmasına yol açıyor. Bu anlamda vasıflı işlerin bir kısmı yok olurken, başka bazı vasıflı işler doğuyor. Buradaki vurguyu tekrar etmekte fayda görüyorum: Yüksek vasıflı ve yetkinlikte kişiler tarafından icra edilecek, yüksek vasıflı işler ortaya çıkıyor. Yeni yaratılacak olan işlerin büyük bir çoğunluğu da bu tanım kapsamına giren işler olacak. Geçen haftaki yazımda da belirttiğim gibi, gelecekte hayatta kalma becerimizi etkileyecek temel faktör de bu “vasıflı olma” durumu olacak. Peki bu yeni çağda bu vasıflı olma durumu kimlere ait olacak? Kimler üst insan / üst sınıf olarak değerlendirilecek? Kısaca, gelecekte ben / onlar tanımı nasıl şekillenecek? Bu soru çok farklı açılardan cevaplanabilecek bir soru; bu hafta bu açılardan yalnızca birinden bakarak bir cevap arıyorum. Yeni yüzyılın übermensch’ini tanımlamaya çalışacak olsak karşımıza nasıl bir persona çıkardı? Übermensch fikri, geleneksel ahlakı ve toplumsal normları aşmış, yaşamda kendi değerlerini ve anlamını yaratan bir kişi... Terim, tarih boyunca çeşitli şekillerde yorumlandı ve kullanıldı. Bu tanımlardan hangisine yakın olduğunuz elbette geleceğin üst insanına dair tanımınızı da değiştiriyor. Dolayısıyla "Übermensch" kavramının bir yapay zeka toplumuna nasıl uygulanacağı elbette herkes için aynı tanımla sonuçlanmaz. Bununla birlikte, geleneksel toplumsal normları ve değerleri aşan insanlar fikrini düşünürsek, yapay zeka, makine öğrenimi ve ilgili alanlarda son derece gelişmiş teknik becerilere ve bilgiye sahip kişilerin bir yapay zeka toplumunda çok değerli olacağını iddia edebiliriz. Muhtemelen bu insanlar, birçok endüstrinin bel kemiği olacak gelişmiş yapay zeka sistemlerini oluşturma, tasarlama ve yönetme becerisine sahip olan kişiler olacaklar. Zira bu temel taşın geleceğini ve toplumda nasıl kullanılacağını şekillendirenler onlar olacak. Bununla birlikte, bir AI toplumunun etik, adalet ve insan haklarına saygı temelinde inşa edilmesi gerektiğine dikkat etmek de önemli. Aksi, tarihin tekerrürü olurdu ve ben artık bunun mümkün olduğunu düşünmüyorum. Yalnızca AI değil, farklı derin teknolojiler de yarattıkları dönüşümle bu düşüncemi destekliyorlar. Ahlaki ve etik kaygıların önemini göz ardı ederek, insanlara yalnızca teknik beceri ve yeteneklerine göre değer verilen herhangi bir toplumun arzu edilen bir sonuç yaratmadığı tecrübeyle sabit. Ayrıca AI toplumunun kapsayıcı olması, yalnızca seçilmiş birkaç kişiye değil, farklı geçmişlere sahip insanlara fırsatlar ve kaynaklar sağlaması gerektiğini de düşünüyor, bunun ötesinde buna inanıyorum. Zira elimizdeki araçlar bu kapsayıcılığa kapı açma gücüne sahip. Belki de yeni çağın en güzel ters köşesi de bu.