Stalin’in resimlerini bitpazarı haricinde de görmek beni şaşırttı. Hadi eski dönemin kalıntılarının pazara düşmesi, hatta turistlere “otantik” gelmesi anlaşılır ama yeni hediyelik eşya dükkanlarında Stalin’in gıcır gıcır resimlerinin basıldığı fincanlar, tişörtler bana hayli tuhaf geliyor. Uzunluğu Bağdat Caddesine, kalabalığı İstiklâl’e, binaları Bankalar Sokağına benzeyen Şota Rustaveli Bulvarı hiç kuşkusuz Tiflis’in kalbinin attığı yer. Tiflis’in en simgesel binaları çevreliyor, Özgürlük Anıtından başlayan bulvarı. Bu anıtı Zurab Tsereteli tasarlamış, bu sarı renk benim gözümü tırmalıyor ama Tsereteli önemli bir ressam, heykeltıraş ve mimar. Bulvara adı verilen Şota Rustaveli, dünya halk edebiyatının en önde gelen isimlerinden biriymiş. Kaplan Postlu Şövalye’de imkânsız bir aşkın destanını anlatmış. Bizim Yunus Emre’nin çağdaşı olan Rustaveli, Gürcü edebiyat dilinin kurucusu kabul ediliyor. Tiyatro binası, opera evi, parlamento, Kaşveti Kilisesi, Kazaryan’ın malikânesi… Nehre doğru gittikçe başlayan parklar… Pirosmani sergisine denk gelip koşarak gittiğim Ulusal Müze… Hepsi Rustaveli üzerinde, bu caddeyi şehrin en işli bezeli yerine dönüştürüyor. Süslü opera evinden aşağı yürüyüp kuru Köprü’nün yanındaki bitpazarına gittiğimde pek çok ıvır zıvırın yanında Stalin’in resimleri dikkatinizi çekmişti. Stalinist olmak benim anlayabileceğim bir şey değildir, yok tek ülkede komünizm deneyiymiş, yok devrimin kurumsallaşması için atılması gereken adımlar varmış… Toplu cinayetleri aklamaya çalışmayı benim midem kaldırmadı hiç. Gelgelelim, Stalin’in resimlerini bitpazarı haricinde de görmek beni daha da şaşırttı. Hadi eski dönemin kalıntılarının pazara düşmesi, hatta turistlere “otantik” gelmesi anlaşılır ama yeni hediyelik eşya dükkanlarında Stalin’in gıcır gıcır resimlerinin basıldığı fincanlar, tişörtler bana hayli tuhaf geliyor. Kim, neden bir katilin resmini taşımak istesin ki? Buna mukabil, her yanda Slavi Ukraini yazan Ukrayna bayrakları… Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açtığı dönemde Gürcülerin bu yayılmacılık arzusundan korkup Ukraynalılara dayanışması son derece anlaşılır. Heyhat, bir yanda Rusya’ya karşı Ukrayna’ya destek verip öte yanda SSCB’nin gaddar diktatöründen kahraman çıkarma çelişkisi uzlaşabilir mi? Tamam, Stalin bir Gürcü ama pek sevilesi bir tarihi şahsiyet değil herhalde. Mesela şu Ukrayna konusunda acaba Putin, Stalin’den ne kadar farklı düşünüyordur? Peki, nasıl oluyor da aynı anda her yerde hem Stalin resimleri hem de Ukrayna’ya destek afişleri bulunuyor?
Gürcü alfabesi, Kiril’den farklı ve bu da Gürcülerin ayrışmaktan övündükleri bir şey. Alfabe hem kadim bir kültürü bugüne taşıyan araç olarak görülüyor hem de Rus yayılmacılığına direnmenin en önemli simgelerinden biri.
Buna kendimce bir izahta getirdim. Öyle ya da böyle, Sovyetler tarihe süper güç olarak geçen devletlerden biriydi ve onun en kudretli döneminde başında bir Gürcü vardı. Dolayısıyla, tarih sahnesine hiçbir dönemde büyük bir güç olarak çıkamayan Gürcüler için Stalin’in mevcudiyeti sanırım o eksikliği telafi ediyor. Ama Çarlık ve Sovyet İmparatorluğu rüyalarından uyanamayan Rusların bu heveslerini hayata geçirme çabalarının doğrudan muhataplarından biri oldukları için Gürcülerin gözünde bu savaşın haklı tarafı Ukrayna. Eğer Ukrayna düşerse sıranın 2008’den beter şekilde her an kendilerine gelebileceğini biliyorlar. Gürcülerin bu zihin bulanıklığından mustarip olduklarını düşünüyorum. Gerek bulvarda gerekse de bulvara paralel uzanan parklarda yürürken birer dakika arayla Ukrayna bayrakları ve Stalin resimleri görmenin başka türlü nasıl açıklanabileceğini bilemiyorum. Yine hediyelik eşya dükkânlarında sık sık karşıma çıkan alfabeden söz etmek istiyorum. Malum, Gürcü alfabesi, Kiril’den farklı ve bu da Gürcülerin ayrışmaktan övündükleri bir şey. Alfabe hem kadim bir kültürü bugüne taşıyan araç olarak görülüyor hem de Rus yayılmacılığına direnmenin en önemli simgelerinden biri. Böyle olduğu için de sadece alfabesi olmaktan çıkıp Gürcüler için daha kutsal bir konuma yükseliyor, Stalin resimlerinin yanında kendine yer buluyor.