Algı, bireylerin dış dünyadan gelen bilgileri duyu organları aracılığıyla algılayıp, bu bilgileri zihinsel süreçler yoluyla yorumlaması ve anlamlandırması sürecidir.
Enflasyon algısı konusuna gelince bu konu, insanların fiyat artışlarını nasıl hissettiği ve değerlendirdiği ile ilgilidir.
TÜİK her ay tüm illerde 228 ilçeyi kapsayan bir anket ile ekonomik konulara ilişkin veri toplamakta ve sonuçları raporlamaktadır.
Nitekim Aralık 2023 sonuna ilişkin olarak da yapılan bu çalışmanın sonuçlarını Ocak 2024’de yayımladı.
Tüketicilere sorulan sorulardan birisi: “Geçen 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının % kaç arttığını/azaldığını düşünüyorsunuz? Lütfen tahmini oran veriniz.”
Bu soruya verilen yanıtlara göre de tüketici algısı konusunda bir fikir oluşturmuştur.
Bilindiği üzere 2023 yılsonu enflasyonu bir önceki yılın Aralık ayına göre % 64,77 gerçekleşmiştir. Tüketici ise bu konuda algısının % 96 düzeyinde olduğunu belirtmiştir. Kamuoyunda bu konuda epey tartışıldı.
Aslında temel sorun şu:
TÜİK, enflasyon hesaplamasında kullandığı belirli mal ve hizmetlerin fiyat değişimlerine göre bir hesaplama yapmakta.
Tüketici ise yaşamını sürdürmek için çeşitli mal ve hizmetleri almakta. Tüketicide oluşan enflasyon algısının temeli, doğal olarak kendisinin ağırlıklı olarak harcama yaptığı mal ve hizmetlerdeki fiyat artışına dayanmakta. Ankete yanıt veren çoğu tüketicinin enflasyon algısının belirleyici kalemleri ağırlıklı olarak kuşkusuz; kira, ulaşım, beslenme.
TÜİK her ay fiyatı en çok artan ilk 10 ürün listesini açıklamakta. Bu ürünlerden çoğu tüketici için sık alım yapılan ürün ve hizmetlerden bazılarını 2023 yılı için ay bazında derledim. Aynı zamanda aylık en çok fiyat artışı olan ürün grubundaki en üst ve en alt artış oranlarını da aşağıdaki tabloda paylaşıyorum.
| Fiyatı En Çok Artan İlk 10 Mal ve Hizmet | ||||||
| Aylar | Aylık Artış En Üst Oran % | Aylık Artış En Alt Oran % | Örnek Ürün Adı | Aylık Artış % | Örnek Ürün Adı | Aylık Artış % |
| Oca.23 | 70,61 | 17,96 | Dana Eti | 20,36 | Ulaşım | 18,38 |
| Şub.23 | 24,56 | 7,89 | Patates | 24,56 | Taze Meyve | 10,47 |
| Mar.23 | 19,9 | 4,96 | Dana Eti | 19,9 | Yumurta | 11,16 |
| Nis.23 | 21,47 | 4,57 | Patates | 11,73 | Taze Meyve | 6,47 |
| May.23 | 37,1 | 6,17 | Patates | 37,1 | Taze Meyve | 10,04 |
| Haz.23 | 14,93 | 6,49 | Çay | 14,93 | Taze Meyve | 11,74 |
| Tem.23 | 29,04 | 14,4 | Sebze | 20,11 | Taze Meyve | 15,65 |
| Ağu.23 | 74,67 | 15,14 | Ekmek | 18,45 | Taze Meyve | 15,49 |
| Eyl.23 | 127,72 | 7,73 | Yumurta | 9,52 | Süt | 7,73 |
| Eki.23 | 22,4 | 8,57 | Yumurta | 10,78 | Sebze | 9,15 |
| Kas.23 | 13,63 | 4,47 | Süt | 10,3 | Peynir | 9,94 |
| Ara.23 | 27,38 | 3,91 | Sebze | 27,38 | Yumurta | 10,93 |
ü
Olaya bu açıdan bakıldığında evdeki hesap ile pazardaki hesabın neden farklı olduğunu anlamak çok daha kolay.