Veriler bir kez daha gösteriyor ki siyasette de kadının adı yok! Toplumun yarısını oluşturan kadınlar eril siyasette var olabilme mücadelesi içerisinde. 2023 genel seçimleri herkes için kritik bir öneme sahip. En çok da kadınlar için.
"Kadınların yeri kararların alındığı her yerdir."
Ruth Bader Ginsburg
Türkiye 14 Mayıs 2023’te tarihi bir seçime girecek. Bu tarihte TBMM’nin 28. döneminin 600 yeni üyesinin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 13. Cumhurbaşkanı seçiminin ilk turu yapılacak. Yaklaşan genel seçimler öncesinde nüfusun yarısını oluşturan kadınların TBMM’deki temsili konusuna yakından mercek tutalım.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE “TBMM’DE KADIN TEMSİLİ”
Türkiye’de kadınlar birçok Avrupa ülkesinden önce 1934 yılında seçme ve seçilme hakkını kazandı. 1934’ten günümüze kadar 23 genel seçim yapıldı ve bu seçimlerde;
- Toplam 11 bin 385 milletvekili seçildi.
- Kadın milletvekili sayısı 585 oldu (sadece %5,2!)
- 20 il bugüne kadar hiç kadın milletvekili çıkarmadı! (Bu iller alfabetik sırayla; Adıyaman, Ardahan, Artvin, Bayburt, Burdur, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Karaman, Kilis, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Sinop ve Yozgat)
- TBMM’de kadın milletvekili oranı hiçbir zaman %20’yi geç(e)medi. 2018 genel seçimlerinden sonra TBMM’ye giren kadın milletvekillerinin oranı sadece %17,2 oldu.
- 25 Mart 2023 itibarıyla 577 milletvekilinden 477’si erkek, 100’ü kadındır.
Tablo 1. 27. Dönem Milletvekilleri Cinsiyete Göre Sandalye Dağılımı [1]
DÜNYADA “SİYASETTE KADINLAR”
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU)’in hazırladığı “Siyasette Kadın: 2023" haritasına göre [2];
- Dünya genelinde kadın milletvekillerinin oranı %26,5! İskandinav ülkeleri (Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç) eşit temsilde ilk sıralarda yer alıyor.
- Kadın meclis başkanlarının oranı %22,7. Kadınlar sadece 31 ülkede “Devlet ve/veya Hükümet Başkanı” olarak görev yapıyor.
- Dünya genelinde kadın bakanların oranı sadece %22,8. Ulaştırma, enerji, ekonomi ve savunma alanlarında erkeklerin hakimiyeti devam ederken; kadınlar toplumsal cinsiyet eşitliği, aile ve çocuk işleri, insan hakları ve sosyal politika alanlarına öncülük ediyor.
YAKLAŞAN GENEL SEÇİMLERDE “KADIN ADAYLAR”
28.Dönem milletvekilliği adaylığı için siyasi partilerin başvuru ücretleri belli oldu. Partilerin aday adaylarından başvuru ücreti almasına -gerçekten- ihtiyaç var mı? Milletvekili aday adayı olmak isteyip de kırsal kesimde başvuru ücretlerini veremeyecek durumda olan çok sayıda yurttaş var. Siyasette toplumun farklı kesimlerinden (çiftçi, emekli, yaşlı vd.) bireyler görmek istiyorsak aday ücretleri kaldırılmalı. Bu çok mu zor?
Tablo 2: 28. Dönem Milletvekili Adaylığı İçin Partilerin Başvuru Ücretleri
| PARTİ |
ERKEK |
KADIN |
GENÇ |
ENGELLİ |
| AK PARTİ |
20 bin TL |
10 bin TL |
10 bin TL |
5 bin TL |
| İYİ PARTİ |
30 bin TL |
15 bin TL |
Ücretsiz |
| CHP |
30 bin TL + 3 bin TL dosya ücreti |
Kadınlar, gençler, %40 veya üzeri engelli olanlardan 15 bin TL + 3 bin TL dosya ücreti |
| GELECEK PARTİSİ |
10 bin TL |
5 bin TL |
%40 ve üzeri engelliler için 2 bin TL |
| DEVA PARTİSİ |
5 bin TL |
2 bin 500 TL |
1.000 TL |
| SAADET PARTİSİ |
15 bin TL |
10 bin TL |
5 bin TL |
| MHP |
3 bin TL |
%40 veya üstü engelliler için ücretsiz |
| MEMLEKET PARTİSİ |
10 bin TL adaylık + 2 bin TL dosya masrafı |
| HDP |
15 bin TL |
Kadınlar, gençler (18-25), engelliler, KHK'lı ve deprem mağdurları ücretsiz |
| TİP |
Ücretsiz |
Siyasi partilerin başvuru ücretleri aynı zamanda bir insan hakkı ihlalidir. Aday adayı olmak isteyenlerin seçilme hakkının gasp edilmesidir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na göre;
Madde 67 – Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.
KADINLAR SADECE “SEÇMEN” OLARAK GÖRÜLMEMELİ!
14 Mayıs seçimlerine kadınların ilgisi çok yüksek. Siyasi partilerin aday adayı listelerinde kadınların payını incelediğimizde;
Demokrasinin kalitesi ve gücü eşit temsil ile doğrudan ilişkilidir. Eğer eşit, adil ve kapsayıcı bir Türkiye istiyorsak “eşit temsil” siyasi partilerin kırmızı çizgisi olmalıdır.
- AK Parti'demilletvekili adaylığı için 6 bin 25 kişi başvuru yaptı. Kadın aday adayı sayısı ise 1.176. Bir başka ifadeyle, kadın aday adayı oranı %19,51 oldu.
- CHP’nin milletvekilliği adaylığına başvuranların sayısı 3.500’ü geçti. Kadın aday adayı sayısı 800. Böylece, kadın aday adayı oranı %22,85 oldu.
“EŞİT TEMSİL” PARTİLERİN KIRMIZI ÇİZGİSİ OLMALI!
Demokrasinin kalitesi ve gücü eşit temsil ile doğrudan ilişkilidir. Eğer eşit, adil ve kapsayıcı bir Türkiye istiyorsak “eşit temsil” siyasi partilerin kırmızı çizgisi olmalıdır.
Eşit temsil için çözüm önerileri;
- Cinsiyet kotası olmalı (geçici bir çözüm)
- Fermuar sistemi uygulanmalı (aday listeleri bir kadın bir erkek olarak hazırlanmalı)
- Siyasi partiler kanununda, seçim kanununda, siyasi parti tüzüklerinde ve anayasada “eşit temsil” için özel önemler alınmalı
- Siyasi partiler kadın adaylara seçim dönemi boyunca kampanya çalışmaları için finansal destek sağlamalı
SONUÇ OLARAK
Bu veriler bir kez daha gösteriyor ki siyasette de kadının adı yok! Toplumun yarısını oluşturan kadınlar eril siyasette var olabilme mücadelesi içerisinde. 2023 genel seçimleri herkes için kritik bir öneme sahip. En çok da kadınlar için.
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılına yakışır bir şekilde kadınlar TBMM’de eşit temsil edilmeli, seçilebilir sıralardan ve bölgelerden aday gösterilmeli.
Unutmayalım, kadın yoksa eşitlik yok; kadın yoksa kapsayıcılık yok!
Ezcümle, kadınların siyasetin nesnesi değil, öznesi olması için “eşit temsil” elzemdir.
Kaynakça
[1] 27. Dönem Milletvekilleri Cinsiyete Göre Sandalye Dağılımı,
https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi.
[2] Siyasette Kadınlar: 2023,
https://turkiye.un.org/sites/default/files/2023-03/Siyasette%20Kadınlar%202023%20-%20Harita.pdf.