Türkiye'ye 12 yıl sonra 'siyasi denetim' geliyor

Türkiye üyesi olduğu Avrupa Konseyi'nde 12 yıl sonra yeniden 'siyasi denetim'e alınabilir. Denetim önerisinin gerekçesi, hukuk devleti ve insan haklarındaki 'gerileme'. Türkiye, 15 Temmuz askeri darbe girişimi sonrasında demokrasi endişeleri nedeniyle Avrupa Komisyonu tarafından 12 yıl sonra yeniden ‘siyasi denetim’e tabi tutulabilir. Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nde (AKPM) Türkiye’deki gelişmeleri takip için oluşturulan bir komisyon, ‘demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti alanlarındaki gerilemeyi’ gerekçe göstererek Türkiye’nin yeniden siyasi denetime alınmasını önerdi. AKPM Siyasi İşler Komisyonu içinde oluşturulan geçici alt komisyon, 21-23 Kasım’da Ankara’yı ziyaret emişti. Türkiye’nin 2004 öncesindeki gibi yeniden siyasi denetime alınması tavsiyesi de, bu ziyaretle ilgili enformasyon raporunda yer aldı. ‘HUKUK DEVLETİNİN DIŞINA ÇIKILMAMALI’ Alt komisyona başkanlık eden Danimarkalı parlamenter Mogens Jensen konu hakkında “Darbe girişiminin sorumlularını tespit etmek ve cezalandırmak devletin hak ve ödevidir. Devletin vatandaşlarını koruma ve terörizmin her türüyle mücadele yükümlülüğü de vardır. Ancak sadece hukuk devleti kapsamındaki yanıtlar kalıcı biçimde etkili olacaktır. Türkiye, İstanbul’daki son çifte saldırının ne yazık ki bir kez daha gösterdiği gibi gerçek bir terör tehdidiyle karşı karşıya olsa da bu kuralın dışında kalamaz” ifadelerini kullandı. ‘SOMUT DELİL’ UYARISI Alt komisyonun raporunda şu tespitler yer aldı:

• 15 Temmuz sonrası OHAL ilanının meşru olduğu fakat hükümetin aldığı önlemlerin Türkiye anayasası ve uluslararası hukuk normları ötesine geçecek şekilde yorumlandığı görüşü dile getirildi.
• Raporda özellikle Kanun Hükmünde Kararname’lerle 100 binden fazla kişi hakkındaki idari cezalar, on binlerce kişinin ‘somut delil olmaksızın’ gözaltına alınması, bazı parlamenterlerin dokunulmazlıklarının kaldırılması ve medya kuruluşlarına yönelik operasyonlar ‘kaygı verici’ olarak değerlendirildi.
• Alt Komisyon heyeti Türkiye ziyareti sırasında hapisteki HDP eş genel başkanlarını da ziyaret etmek istedi, ancak bu talepleri geri çevrildi.

Alt komisyon bu tespitlerden yola çıkarak Türkiye’nin Avrupa Konseyi üyeliğinden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getiremez hale geldiği sonucuna vardı ve yeniden denetim sürecine dahil edilmesini önerdi.  ‘DIŞLANMAMA’ ÇAĞRISI Bu eleştirilere karşılık, AKPM üyesi 18 Türk parlamenterin ‘AKPM’den dışlanmamaları’ çağrısında bulunuldu. Türk parlamenterler Avrupa Konseyi’nin 1949’daki kuruluşundan bu yana sadece 12 Eylül darbesi nedeniyle Mayıs 1981-Ocak 1984 döneminde AKPM’den dışlanmıştı. Alt komisyon üyeleri AKPM’nin 23-27 Ocak tarihlerinde Strasbourg’da düzenlenecek genel kurul toplantılarında Türkiye’deki gelişmeler hakkında “acil gündem” başlığı altında özel bir oturum düzenlenmesini de istedi. SİYASİ DENETİM NEDİR? Ankara, 1996 yılında dahil edildiği ‘siyasi denetim’ bu süreçten Haziran 2004’te çıkarılmış ve ‘post-monitoring’ olarak tanımlanan denetim sonrası sürece alınmıştı. Bu karar AB’nin Aralık 2004’te Ankara ile üyelik müzakerelerine başlama kararı almasında önemli rol oynamıştı. AKPM’nin siyasi denetim sürecinde şu anda Ermenistan, Azerbaycan, Moldova, Bosna-Hersek, Gürcistan, Moldova, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna bulunuyor.