Türkiye nasıl Avrupa teknolojisinin yıldızı oldu?

Jules Menten https://californianewstimes.com/how-turkey-became-a-star-of-european-tech/480125/ Bu yıl çevrimiçi perakendeciliğin en yeni fikri Silikon Vadisi’nden değil İstanbul’dan çıktı. Teknoloji yatırımcıları 10 dakikada market alışverişi teslimatı yapan startup’lara milyarlarca dolar harcadı ve bu startup’ların öncüsü olan Getir’in şu anki değeri: 7,5 milyar dolar… Ne var ki Getir’in kurucu ortağı Nazım Salur’un belirttiğine göre 2018 yılında risk sermayedarları Türk startup’larına hiçbir şekilde yatırım yapmamıştı. Getir’i yurt dışına açma arzusunu neredeyse üç yıl erteleyen Salur, “yeterli paraya sahip değildik” dedi. “Güçlendim ve [yeni pazarları da] kazanmak istedim… Bu hem insan kaynağı hem de mali kaynak gerektiriyordu.” Geçtiğimiz yıl Getir’in servetinde gerçekleşen artış, Türkiye’nin teknoloji endüstrisinde deneyimlenen büyük bir değişimin parçası. Geçen yazdan bu yana Trendyol ve Hepsiburada e- ticaret platformları ile oyun geliştiricileri PeakGames ve DreamGames dâhil olmak üzere Türk teknoloji şirketleri, startup başarısının küresel göstergeleri olarak kabul edilen 1 milyar doların üzerinde değerleme kaydetti. Büyük başarı! Hepsiburada’nın kurucusu Hanzade Doğan, “Türkiye’nin e-ticaret piyasası bir dönüm noktasında” dedi. Hepsiburada geçen ay Nasdaq’ta ilk kez halka arz edildi ve bugün 4,4 milyar dolar değerinde. Türkiye’deki e-ticaret penetrasyonunun üç yıl önceki %3,5 oranından bugün yaklaşık %10’a yükseldiği tahmin edilmekte. Bu yükselişin sebebi büyük ölçüde pandemi etkisi. Trendyol’un geçtiğimiz hafta SoftBank ile gerçekleştirdiği 1,5 milyar dolarlık yatırım turunu yöneten General Atlantic genel müdürü Melis Kahya Akar, “Covid kademeli bir değişim yarattı” dedi. “Türk şirketlerinin daha küresel düşünmeye başlaması için artık her şey hazır.” Yatırımlardaki artış nedeniyle İstanbul bugün Londra, Paris ve Berlin gibi diğer Avrupalı teknoloji devleri ile aynı kümede bulunsa da, bu başarıya ulaşması yıllar aldı. Orta ve Doğu Avrupa’da özel fonlara sahip Earlybird şirketinin yatırımcısı Hendrik Brandis, “hareketlilik 10 yıl önce başladı ve biz bir şeylerin doğmakta olduğunu biliyorduk” dedi. Şu anda 16,5 milyar dolar değerinde olan ve Alibaba’nın çoğunluk hissesine sahip olduğu Trendyol işe 2010 yılında çevrimiçi bir moda perakendecisi olarak başladı ve faaliyetlerini dijital cüzdan arzı ile gıda dağıtımını kapsayacak şekilde genişletti. Doğan, zaman zaman Türkiye’nin Amazon’a verdiği yanıt olarak nitelenen Hepsiburada’nın 2000 yılında kurulduğunu ve temel olarak öz finansmanla ilerlediğini ifade etti: “Sermaye açısından oldukça verimliyiz.” Yerel çevrimiçi perakendeciler, kısmen Amazon ve eBay gibi küresel oyuncuların ülkeye yayılmak için mücadele etmesi nedeniyle serpilebildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Twitter ve Facebook gibi sosyal medya sitelerini hedef aldığı 2016 yılında PayPal Türkiye’deki lisansını kaybetti. Kahya Akar, “bazı dalgalanmalar yatırımcı topluluğu açısından pek cazip değildi” dedi. “Dijitalleşmenin dönüşümünün biraz daha hızlı olacağını umuyordum.” En nihayetinde yerli şirketler başarılı oldu ve sonunda uluslararası ölçekte ilgi çekecek kadar büyüdü. Doğan, “piyasanın olağan şüpheliye dönüşmesine izin vermedik” dedi. Bugün Türkiye’nin teknoloji yatırımcılarının çoğu iki şirketten birine, Trendior veya Peak’e kilitlenmiş durumda. 2010 yılında kurulan mobil oyun geliştiricisi Peak Games geçen yıl Zynga tarafından satın alındığında değeri 1,8 milyar dolardı. Hem Rocket hem de Peak kadrolarında bulunmuş olan Akın Babayiğit “Rocket gibi yerlerde işe alınan bu çok zeki, hırslı ve süper analitik insanların çoğu en sonunda Trendior veya Peak’e katıldı” dedi. Londra merkezli oyun geliştirme şirketi Tripledot Studios’un kurucu ortağı olan Babayiğit, bu iki Türk şirketinin mühendisler için “üniversite” gibi bir şeye dönüştüğünü söyledi. Babayiğit, Peak’in başarısının Türk startup ekosisteminde “her şeyi ciddi biçimde değiştirdiğini” vurguladı. Türkiye’de geliştirilen oyunlar dünya çapında milyonlarca kişi tarafından oynandı. O zamana kadar birçok Türk şirketi “ülkede yeterince büyük bir pazara sahipti”, dolayısıyla uluslararası genişleme konusunda endişelenmeleri gerekmiyordu. “Peak insanlara küresel düşünmenin ve kazanmanın mümkün olduğunu gösterdi” dedi. San Francisco merkezli Zynga 2017’deki ilk işleminden bu yana Türkiye’de gerçekleştirdiği dört satın alma işlemine toplamda 2,3 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Yatırım yaptığı şirketler arasında yerel hiperbasit oyun geliştiricisi Rollic Games de bulunuyor. Bu işlemlere liderlik eden Zynga yöneticisi Bernard Kim, ülkenin “derin rekabet kabiliyetini” sevdiğini söyledi. Rocket, Peak ve Trendyol girişimlerinde görev almış bir diğer isim de 2019’da kurulan Dream Games’in kurucu ortağı Soner Aydemir. Dünya çapında büyük ilgi gören Royal Match oyununu geliştiren şirket, Haziran ayında 1 milyar doları aşan değeriyle Türkiye’nin en yeni “unicorn”u oldu. Aydemir, “fon toplamak gerçekten çok kolay oldu” dedi. Bunun sebebi büyük ölçüde Peak’in hitlerini yaratan ekibin siciliydi. “Herkes bize yatırım yapmak istedi.” Şu anda Dream’i desteklemekte olan risk sermayesi şirketi Index Ventures’ın ortağı ve aynı zamanda Candy Crush Saga Eski Operasyonlar Şefi Stephen Kurgan şunları söyledi: “Türkiye şu anda birinci sınıf oyun geliştiricilerinden oluşan bir topluluğa sahip.” Ancak Aydemir, Türkiye’nin teknoloji girişimleri konusunda taşıdığı sınırlılıklardan endişe duyuyor. Bu sınırlılıklardan bazıları ürün geliştirme alanındaki deneyim eksikliği ve hızlı büyüme konusunda bir rol modelin olmaması. “Çok genç bir sektör”, diyor Aydemir. “Getir dışında, faaliyetlerinin ölçeğini genişletmeyi başarmış iyi bir Türk firması bilmiyorum.” Ülkede yeni bir şirket kurulması için altı aya varan bir süre gerektiren aşırı bir bürokrasisi ve Trendyol’u Amazon’la aynı ölçüde etkileyecek yeni bir dijital hizmet vergisini içeren karmaşık bir vergi sistemi var. Getir’in kurucu ortağı Salur, İstanbul’un “gerçek bir uluslararası şehir” olduğunu ve “teknolojisinin Big Tech’e satılma hızına” “şaşırdığını” söyledi. (Çeviri: Pelin Tuştaş)