Perseid meteor yağmuru geliyor, Türkiye'den de izlenebilecek

Halk arasında 'yıldız kayması' olarak nitelendirilen, yılda 8 kez gerçekleşen meteor yağmurlarının en görkemlisi Perseid meteor yağmuru, 12-13 Ağustos gecesi en yoğun dönemine ulaşacak ve saatte 60- 100 adet arasında görülebilecek. Dünya atmosferine giriş hızları saniyede 59 kilometreyi bulacak meteorlar, ateş toplarını andıran görüntü verecek.

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin (TUG) hazırladığı 2023 Gök Olayları Yıllığı'na göre; bazıları binlerce yıl öncesine tarihlenen kuyruklu yıldızların geçişleri sonrası bıraktığı artıklardan oluşan gök taşı yağmuru olayları, her yıl dünyada 8 kez yaşanıyor. Bunlar Quadrantid (Dörtlük), Lyrid (Çalgı), Eta Aquarid (Eta Kova), Delta Aquarid (Delta Kova), Perseid (Kahraman-Perce), Orionid (Avcı), Leonid (Aslan) ve Geminid (İkizler) olarak adlandırılıyor. Gök taşlarının son derece yüksek hızlarla dünya atmosferine girip, sürtünme sonucu yanması ile oluşan meteor yağmurlarının en dikkat çekicisi ise 14 Temmuz'da başlayıp 1 Eylül'e kadar sürecek Perseid (Perse) gök taşı yağmuru. Perseid'in en yoğun görüldüğü gün ise bu yıl 12-13 Ağustos gecesi olacak.

TUG'un 2022 Gök Olayları Yıllığı'nı hazırlayan Prof. Dr. Faruk Soydugan ve Başuzman Dr. Tuncay Özışık, bu yılki sayıya özel, meteorları ilk kez tarihçelendirdi. Yıllıkta Perseid gök taşı yağmuru şöyle anlatıldı:

"Perseid yağmuru kuzey kürede gözlenen en yoğun ve etkileyici doğal ışık gösterilerinden biridir. Meteor yağmuru, çekirdeği 26 kilometre çapa sahip 109P/Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı'ndan ayrılan çok sayıda irili ufaklı kayaç ve toz parçasının Yer'in çekim etkisiyle atmosfere girmesi sonucu meydana geliyor. Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı, güneş çevresindeki turunu 133 yılda tamamlıyor. 14 Temmuz'da başlayan ve 1 Eylül'e kadar gözlenebilecek meteorların gökyüzündeki çıkış noktası Perse (Kahraman) Takımyıldızı bölgesine düşüyor. Çıkış noktası koordinatları sağ açıklık eşittir 48 derece ve dik açıklık eşittir artı 58 derece."

Meteor yağmurunun en yoğun olacağı ve saatte 60-100 arası ışık izinin gözlenebileceği tarihin 12-13 Ağustos gecesi olacağı kaydedilen yıllıkta, şöyle denildi:

"Bu tarihte Ay'ın Türkiye saati ile yaklaşık 03.00'te doğması ve sadece yüzde 10'luk bölümünün aydınlık görünecek olması, etkileyici bir yağmur izleme olasılığını artırıyor. Perseidler, parlaklıkları eksi 3 kadire ulaşan ve ateş topları olarak da adlandırılan daha büyük ışık izleri de oluşturabiliyor. Bu yağmurda meteorların yer atmosferine giriş hızları saniyede yaklaşık 59 kilometre civarında olacak. Perseidleri gözlemek için Türkiye saati ile 00.00 ile 04.00'te, yapay ışıklardan uzak bir bölgede, gözlerimizi gök kubbeye çevirerek sahneye odaklanmak yeterli olacaktır."

Perseid gök taşı yağmurunu izlemek için birçok meraklı da bu dönemde şehir ışıklarından uzak alanlarda hem fotoğraf çekimi hem de çıplak gözle bu şöleni seyredebilmek için programlar hazırladı.

TÜBİTAK’ın internet sitesinde, söz konusu göktaşı yağmuruna ilişkin şu ifadeler kullanıldı:

17 Temmuz - 24 Ağustos 2018 tarihleri arasında Dünya'nın yörüngesi, Swift - Tuttle kuyruklu yıldızının bıraktığı kalıntıların arasından geçer. Bu akıntının en yoğun olduğu 12 - 13 Ağustos'ta gökyüzünde saatte 60 adet meteor izi (akan yıldız) gözleneceği tahmin edilmektedir. Adı geçen kuyruklu yıldızın uzayda bıraktığı atık madde her geçen yıl biraz daha azaldığından, Dünya'nın bu noktadan her geçişinde daha az sayıda Perseid yağmuru (akan yıldız) izlenebilmektedir.

Meteor yağmurları sönük, çok geniş uzay açıda gerçekleşen ve çok kısa süren gök olayları olduğundan, yoğun ışık kirliliğine maruz kalan şehir merkezlerinden iyi görülemezler. Bunlar hızlı ve rastgele gerçekleşen olaylar olduğundan, dürbün veya teleskop türü optik cihazlarla da gözlenmesi mümkün değildir. Bu gök olayının en iyi izlenebileceği yerler, ışık kirliliğinden uzak, açık alanlar olacaktır. Perseid yağmurunu izlemek için kullanılacak en iyi gözlemsel alet "insan gözü"dür. Ayrıca çok geniş açılı görüşe sahip (balık gözü lensli) kameralarla da kayıt yapılabilir. Bu yılki Perseid duşunun önceki yıllara göre önemli bir farkı, parlak Ay evresine rastlamaması olacaktır. İlgili tarihlerde Ay yeniay evresinde olacağından karanlık bir gökyüzünde çok daha fazla sayıda meteor izi görüleceği tahmin edilmektedir. Bir küçük bilgi notu olarak belirtmek gerekir ki, atmosferle etkileşen meteor sayısı gece yarısından sonra daha fazla olacağından, gece yarısından sonra daha fazla akan yıldız gözlenebileceği söylenebilir.