Önlemler ve sonuçlar: Açıklamanın açıklaması

Kundera’nın, Roman Sanatı’ndaki tavsiyesiydi; “Büyük resmi değil, küçük resimdeki büyük resmi göster.” Önleyici hukuk, önleyici tıbba benzer. Sağlık bozulmadan önce önlem alınması, durumun tetkik edilmesi, olası meselelerin önüne geçilmesi gerekir. Fikri Mülkiyet ve Sanat Hukukunda her zaman üzerinde durduğum husus, ihtilaf oluşmadan, eser ve sanat koruması üzerine kurulu bir mantaliteyi savunmaktır. Bunun nirengi noktasını müzakere bilinci ve sözleşmelerin hakkaniyete, konuya, amaca uygun hazırlanması, akabinde de uygulamanın doğru denetimine ilişkin yordam oluşturur. Biz yeri geldiğinde tek bir sergi, müze, sanatçı, koleksiyoner ya da eser için böylesine ihtimamla yol alırken devletin ekonomisinin hukuken koruma süreci nasıl işliyor; büyüteç tutmakta fayda var. KÜÇÜK RESİMDEKİ BÜYÜK RESİM 10 Haziran 2022 Cuma günü, gelire endeksli senet ihracı yapılacağı hususunda açıklama üzerine açıklama geldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı, önce enflasyon ve döviz kuru olmak üzere bazı ekonomi başlıklarıyla ilişkili bir açıklamanın yapılacağını duyurdu. Daha sonra gelire endeksli devlet iç borçlanma senedi ihraç edileceğini, talep toplama işleminin ne zamandan itibaren yapılacağını açıkladı. Buyurunuz açıklama ajandasına ve değişken dolar kurlarına: 1- 9 Haziran 2022 Perşembe gecesi: Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada, "Vatandaşlarımızın tasarruflarını Türk Lirası cinsi varlıklarda değerlendirebilmelerinin teşvik edilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla, gelire endeksli Devlet iç borçlanma senedi (GES) talep toplama işlemleri 15 Haziran 2022 tarihinden itibaren gerçekleştirilecektir,” denildi. Bu açıklama esnasında dolar kuru 17.20’de. (Akşam yeniden açıklama yapılacağı söyleniyor.) 2- 10 Haziran 2022, Cuma 20:00 Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yeni bir açıklama daha yapılacağını duyurmasının ardından piyasa beklentilerinin bu yöne kaymasıyla kur 16.75’te. 3- 10 Haziran 2022 Cuma 22.00, sadece 2 saat sonra: 16.75’ten 17.25’e çıktı. Açıklamanın açıklamaları ile bir günde ani değişimler ve bedeller. Karar oluşturma süreçleri, tikelden evrensele yansır. Karar kadar açıklama sürecini de hukuk sisteminin onayladığı genel kurallar terazisinde tartmak, kamusal alanda kesinlik doğurur. Çünkü; Kant’ın da ileri sürdüğü reflektif yargı, derin düşünceli yargıdır ve bir nesneden, süreçten, karardan yola çıkarak kurala varır. Evrensele önerdiğimiz kural koyma biçimi bu mudur, bakmak gerekir. Kundera’nın, Roman Sanatı’ndaki tavsiyesiydi; “Büyük resmi değil, küçük resimdeki büyük resmi göster.” Sadece 24 saat içinde aynı konuda 3 açıklamanın yapılmış olması bile sorunlu bir ifadeyi getirmiyor mu? Sarih ve net tek bir yükleyici edimsöz hukuki güvenliği sağlamaz mı? Kundera’ya benzer bir ifadeyi Henri Lefebvre de gündelik yaşam için dile getiriyor: “Bir günün hikayesi dünyanın hikayesini ve toplumun hikayesini kapsar.” Evet, ekonomide değişimlerin geçerliliğini meydana getiren toplumsal kurumların beyan süreçleri gibi özel hukukla bir arada değerlendirilecek ilkeler de çözümün parçası. DENKLEŞTİRİCİ ADALET İLKESİ Bu bağlamda, önemli bir ilkeden bahis açmakta fayda var: Denkleştirici Adalet İlkesi. Borçlar Hukukunda 3 tip borç ilişkisi var. Sözleşmeden doğan, sebepsiz zenginleşme kaynaklı ve haksız fiile dayanan borç tipleri. Sebepsiz zenginleşme davalarında bazı durumlarda zenginleşmenin tamamının geri verilmesi dahi, diğer tarafın zararlarını tamamen karşılamaz. Özellikle para borçlarında meydana gelen bu durum, yüksek enflasyon oranları sebebiyle paranın mütemadiyen değer kaybettiği zamanlarda fark yaratır. Bu halde, Sebepsiz Zenginleşme kurumunun temel amacının “hakkaniyeti” sağlamak olduğu göz önüne alındığında, paranın aynen iade edilmesinin sebepsiz zenginleşmenin amacını tamamıyla yerine getiremeyeceği açıktır.

Hukuki belgelerin sadece varlığı değil, koşullarının nasıl olduğu önemli. Enflasyonla mücadele metinlerinin lafzı ile birlikte ruhu ve hükümleri önemli.

Şu durumda, “Denkleştirici Adalet İlkesi” gündeme gelmektedir. Denkleştirici adalet ilkesi özetle, paranın ödeme tarihindeki alım koşullarına uyarlanması olarak tasvir edilebilir. Yargıtay içtihatları neticesinde yaygınlaşarak kullanım alanı bulan denkleştirici adalet ilkesine göre yapılacak hesaplamada, ödemenin dava tarihinde ulaştığı alım gücü hesaplanmalıdır. Bu hesaplamada, Yargıtay’ın istikrar kazandığı içtihatlarına göre; davacının ödediği satış bedelinin dava tarihinde ulaştığı alım gücü, tüketici eşya fiyat endeksi, altın, döviz kurlarındaki artış, maaş artışları vs gibi ekonomik etkenlerin ortalamalarının alınarak uzman bilirkişi vasıtasıyla ve en az beş parametre esas alınarak hesaplanmalı, hasıl olacak sonuca göre hüküm kurulmalıdır. Gerçekte, maddi kamu düzenini temin etmek için çevresel etki değerlendirmesiyle yurttaş katılımını da kapsayan bir dizi işlem ve prosedür tasarımı gerekmektedir. Serbest piyasa ekonomisinden bahsedeceksek; devlet, düzenleyici ve denetleyici niteliğinin gereği olarak sosyal hakları da gözetecek şekilde acilen toplumsal eşitlik amacına yönelmelidir. Özel Hukuktaki Denkleştirici Adalet İlkesine referansla, enflasyon düşse dahi söz konusu pahanın aynı kalmasında alım gücünün uyarlanması hususuna ilişkin sorumluluğun kabulü mühim. Platon’a atıfla, “bütünlük” idesi ışığında, kamu ve özel hukukun ilkelerini adil çözümler için birlikte ele almakta fayda var. İKTİSADİ MANTIK, ADALET, ANLAM ÖNEMLİ İlk satırlardaki bahsi örnekleyelim; yakın zamanda, Türkiye’nin önde gelen özel sanat müzelerinden birine sözleşme hazırlıyoruz. Karşı taraftaki meslek birliği, sözleşme şartlarında öyle sorunlu bir ifade kulanmış ki geriye yönelik olarak on yılın müzik telif ücretini isteme olanağı bile doğabilir. Elbette sakıncalarını belirterek maddenin ısrarla değiştirilmesini önerdik. Sonuçta, sözleşme hakkaniyete uygun şekilde kuruldu. Bu bize neyi gösteriyor? Hukuki belgelerin sadece varlığı değil, koşullarının nasıl olduğu önemli. Enflasyonla mücadele metinlerinin lafzı ile birlikte ruhu ve hükümleri önemli. Zaman kazanmak değil, iktisadi önlemlerin demokrasiyle, adaletle, hukukla ilgili faaliyetle ve anayasal sosyal haklar sağlanarak alınması önemli. Açıklamalar dizisi değil, dilsel beyanların sarahati, ilkeleri, ciddiyeti önemli. Gerçek şu ki; alelacele hâl, düşünsel yargının aksini oluşturur, karar alıcıların kendi koşullarından sıyrılmalarını, kendi düşüncelerine mesafe kazanmalarını önler. Adaletin bir sorumluluk bilinci içerdiği ve normatif bir etik ölçüt olmasının ötesinde yasal zorunluluk olduğu apaçıktır.s