Recep Tayyip Erdoğan’ın Anayasa’ya karşı sarahaten üçüncü kere aday olması ve seçtiği 17 bakanı Seçim Kanunu’na muhalefetle aday göstermesi ile Türkiye’de hukuka aykırılığın artık en yüksek devlet kademelerinde uygulanması Türkiye’nin nasıl bir hukuksuzluk çıkmazında olduğunu gösteriyor. Gelecek Partisi Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Serap Yazıcı Özbudun bu aykırılıklar sebebiyle “14 Mayıs’ı herhangi bir seçim” olarak görülmeyeceğini söylüyor. Hukuksuzluğun kural haline geldiği Türkiye’de her gün yeni bir uygulamanın Anayasaya ve hukuka aykırı olduğunu tartışarak zamanımızı, enerjimizi, kısacası hayatlarımızı harcıyoruz. En fazla zaman ve enerji harcadığımız konu ise Cumhurbaşkanı Sayın R. T. Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak seçimlerde üçüncü bir kez aday olmasının Anayasaya uygun olup olmadığıdır. Anayasanın konuya ilişkin 101. maddesinin 2. fıkrası, okuryazar olan, okuduğunu anlayabilen herkes için fevkalade açık olduğu halde bizler, Erdoğan’ın evvelce iki kez Cumhurbaşkanı olarak seçildiğini, üçüncü bir kez daha Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olamayacağını en ince ayrıntılarıyla tartıştık. Üstelik bu açıklamalar çerçevesinde Sayın Erdoğan için üçüncü bir kez daha aday olmanın istisnaî bir yolu olduğunu, bu yolun Anayasanın 116. maddesinin 1. ve 3. fıkralarında tanımlandığını defalarca vurguladık. Böylece TBMM’nin 360 milletvekili ile vereceği seçimleri yenileme kararı neticesinde Sayın Erdoğan’ın üçüncü bir kez daha aday olmasının mümkün olduğuna işaret ettik.[1] Sayın Cumhurbaşkanının hukuka uygun olarak aday olmak istediği takdirde Mecliste 334 milletvekili olan Cumhur Blokunun 26 milletvekilini ikna etmesinin mümkün olabileceğini vurguladık. Ne var ki bir yılı aşkın bir süre devam eden tartışmalara rağmen Adalet ve Kalkınma Partisi ile Milliyetçi Hareket Partisi’nin Meclis grupları 16 Mart 2023’te; Büyük Birlik Partisi’nin Merkez Yönetim Kurulu ise 17 Mart 2023’te Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ı 14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak seçimlerde Cumhurbaşkanlığına aday gösterecekleri kararını verdiler. Sözü geçen partiler bu kararlarını 21 Mart 2023’te Yüksek Seçim Kurulu’na sundular. Yüksek Seçim Kurulu ise 27 Mart 2023 Pazartesi günü, 14 Mayıs 2023’te yapılacak seçimlerde yarışacak Cumhurbaşkanı adaylarının yer aldığı geçici aday listesini yayınladı. Bu listede hâlen Cumhurbaşkanlığının ikinci dönemini sürdüren Sayın Recep Tayyip Erdoğan da yer almaktaydı.[2] Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın geçici aday listesinde yer alması üzerine İYİ Parti, GELECEK Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Türkiye İşçi Partisi ve Memleket Partisi, Yüksek Seçim Kurulu’na başvurarak Sayın R. T. Erdoğan’ın üçüncü kez Cumhurbaşkanı adayı olmasına Anayasaya aykırılığı gerekçesiyle itiraz etmişlerdir. Yüksek Seçim Kurulu ise bu itirazları 30 Mart 2023’te oybirliğiyle reddetmiş ve kesin aday listesini açıklamıştır. Kurulun kararı şöyledir: “Cumhurbaşkanı Seçimi Geçici Aday Listesine 29 Mart 2023 Çarşamba günü saat 17.00'ye kadar yapılan itirazlar Yüksek Seçim Kurulunca değerlendirilerek, itirazların reddine karar verilmiştir.
2839 sayılı Kanunun 18. maddesiyle bu maddeye dayanan Yüksek Seçim Kurulu’nun 10 Mart 2023 tarihli 2023/91 sayılı kararına rağmen ülke yönetiminin en üst makamlarında bulunan bazı kamu görevlilerinin istifa etmedikleri bilinmektedir.
Kurulumuz tarafından yapılan değerlendirme neticesinde; 14 Mayıs 2023 Pazar günü birlikte yapılacak olan Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçiminde, Cumhurbaşkanı adaylarının (alfabetik sıralamaya göre); - Kemal KILIÇDAROĞLU, - Muharrem İNCE, - Recep Tayyip ERDOĞAN, - Sinan OĞAN, olduğunun tespitine karar verilmesi gerekmiştir.” Böylece hukukun ve hakkaniyetin gereği olan karar, kamu vicdanına terk edilmiştir. O vicdan, 14 Mayıs 2023’te sandıkta tecelli edecektir. HUKUKA AYKIRILIĞI AÇIK OLAN BİR BAŞKA UYGULAMA Son günlerde tartıştığımız diğer hukuka aykırılık sorunu ise yapacakları aday adaylığı başvurusu nedeniyle görevlerinden istifaya mecbur olan çeşitli bürokratlarla ilgilidir. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 10 Mart 2023’te aldığı karar uyarınca Türkiye’nin 14 Mayıs 2023’te 28. dönem milletvekilleriyle 13. Cumhurbaşkanını seçecekleri kamuoyuna açıklanmıştır. Karar, aynı gün Resmi Gazete’nin birinci mükerrer sayısında da yayımlanmıştır. Bu kararın hemen akabinde Yüksek Seçim Kurulu, aday adaylığı başvurusunda bulunacak olan kamu görevlilerinin istifalarına ilişkin kararını açıklamıştır. Kurulun 10 Mart 2023 tarihli 2023/91 sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun "Adaylık için görevden çekilmesi gerekenler başlıklı" 18’inci maddesinde; Aday olmak isteyen;
  • Hakimler ve savcılar,
  • Yüksek yargı organları mensupları,
  • Yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanları,
  • Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri,
  • Kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri,
  • Belediye başkanları,
  • Subaylar ile astsubaylar,
  • Siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri,
  • Belediye meclisi üyeleri,
  • İl genel meclisi üyeleri,
  • Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar,
seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler hükmüne yer verilmiştir. (…) Bu nedenle; 2839 sayılı Kanun'un 18’inci maddesi kapsamına giren yukarıda belirtilenlerin 14 Mayıs 2023 tarihinde birlikte yapılacak Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28’nci Dönem Milletvekili Genel Seçiminde milletvekili adayı olabilmeleri için, istifa veya emeklilik yoluyla ayrılanlar arasında ayrım yapılmaksızın istifa veya emeklilik dilekçelerini yukarıda öngörülen sürede vermiş olmaları gerekir. Aksi hâlde, öngörülen tarihten sonra emeklilik veya istifa isteminde bulunanların 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak seçimde aday olmalarına kanunen imkân bulunmamaktadır.”
Ülke yönetiminin en üst makamlarında bulunanlar, tüm eylem ve işlemlerini hukukun sınırları içinde gerçekleştirerek topluma örnek olmak yerine, hukukun emredici kurallarını ihlâl ederek kamuoyunu sonu gelmez tartışmalarla helâk etmeyi tercih etmektedirler.
Yüksek Seçim Kurulu’nun yukarıda aktardığımız 2839 sayılı Kanunun 18. maddesine dayanan kararı gereğince çeşitli kamu görevlerinde bulunan kişilerin en geç 17 Mart 2023’te istifa etmiş olmaları gerekmektedir. Aksi halde bu kişilerin aday olmaları veya aday gösterilmeleri mümkün değildir. Sürenin 17 Mart’ta dolmasının nedeni, seçimleri yenileme kararının 10 Mart tarihinde alınması ve aynı gün Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanmasıdır. Burada üzerinde durulması gereken diğer konu ise, Yüksek Seçim Kurulu’nun yukarıda aktardığımız kararında atıfta bulunduğu 2839 sayılı Kanunun 18. maddesinin içerdiği istifa yükümlülüğünün amacının ne olduğu meselesidir. Bu yükümlülük, seçim yarışına katılacaklar arasında eşitliği sağlamayı; böylece seçimlerin adil olmasını garanti etmeyi amaçlamaktadır. Çünkü çeşitli kamu görevlerinde bulunan kişiler, görevlerinin kendilerine sunduğu yetkileri kullanarak rakipleri karşısında haksız bir menfaat temin edebilirler. Seçim yarışının eşit ve adil olabilmesi için bu kamu makamlarını işgal edenlerin istifa ederek sahip oldukları yetkileri seçim sürecinde haksız menfaat temin edecek şekilde kullanmamaları gerekmektedir. Oysa 2839 sayılı Kanunun 18. maddesiyle bu maddeye dayanan Yüksek Seçim Kurulu’nun 10 Mart 2023 tarihli 2023/91 sayılı kararına rağmen ülke yönetiminin en üst makamlarında bulunan bazı kamu görevlilerinin istifa etmedikleri bilinmektedir. Üstelik Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, bu kamu görevlilerinin 14 Mayıs 2023’te yapılacak 28. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde milletvekili adayı olacaklarını açıklamaktan kaçınmamıştır. Cumhurbaşkanının açıklamaları şöyledir: “17 kabine üyemin hemen hemen her birine değişik illerde görevler vereceğiz, onları büyükşehirlerden aday yapmayı belirledik. Fuat Bey Ankara’dan bir bölgeye onu da aday yapıyoruz. Bu adaylıkları belirlerken, Fuat Bey örneğin nereli? Yozgatlı. Ankara’da Yozgat nüfusu nerede yoğun? Diyelim ki ikinci bölgede. Fuat Bey’i de orada görevlendirip. Fuat Bey siyasete bizimle teknokrat, bürokrat girdi, şimdi siyasi formayı da giyerek koşturacak. Büyükşehirler bakan arkadaşlarım için en uygun yerlerdir. Onları büyükşehirlerden belirledik, çalışmalarımızı sürdürüyoruz.”[3] Cumhurbaşkanı, 29 Mart 2023’te bakanların milletvekili adayı olacaklarını şu sözlerle bir kez daha vurgulamıştır: “Bakanlarımız bugüne kadar kabinede verdikleri hizmetleri inşallah 14 Mayıs’tan sonra Meclis’te sürdürecekler.”[4] Cumhurbaşkanı yardımcısı Sayın Fuat Oktay’la Cumhurbaşkanlığı kabinesinde yer alan bakanlar, Sayın Erdoğan’ın açıkladığı gibi 28. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde aday olurlarsa, bu uygulama da Yüksek Seçim Kurulu’nun 10 Mart 2023 tarihli yukarıda aktardığımız kararın atıfta bulunduğu 2839 sayılı Kanunun 18. maddesine aykırı olacaktır.
14 Mayıs 2023 seçim gününü, demokrasiye ve hukuk devletine dönüşün ilk adımı haline getirebilmek için oy kullanma hakkına sahip olan tüm yurttaşların sağduyu ile sandık başına gitmeleri ve oylarına sahip çıkmaları, tarihî bir zorunluluktur.
Çünkü Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanı yardımcısıyla bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanan, Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olan, gerektiğinde Cumhurbaşkanı tarafından azledilebilen yüksek bürokratlar, yani kamu görevlileridir (Anayasa m. 104/f. 8; Anayasa m. 106/f. 4-5). 2839 sayılı Kanunun 18. maddesi, açık olarak Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlardan söz etmemiştir. Ancak Kanunun sözü geçen hükmü, “yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri” şeklinde bir ifadeye yer vermektedir. Bu ifade, Cumhurbaşkanı yardımcısıyla Cumhurbaşkanlığı kabinesinde yer alan bakanları kapsayacak niteliktedir. Bu nedenle Yüksek Seçim Kurulu’nun yukarıda aktardığımız kararı gereğince, gerek Fuat Oktay’ın gerekse kabinede yer alan bakanların 14 Mayıs 2023 Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde aday olmak veya aday gösterilebilmek için 17 Mart 2023 mesai saati bitimine kadar istifa etmiş olmaları gerekirdi. Oysa sözü geçen kişilerin istifa ettiklerine dair bir haber, basında yer almamıştır. Tam aksine bu kişilerin hâlen görevlerini sürdürdükleri anlaşılmaktadır. SONUÇ Bu açıklamaların gösterdiği gibi ülke yönetiminin en üst makamlarında bulunanlar, tüm eylem ve işlemlerini hukukun sınırları içinde gerçekleştirerek topluma örnek olmak yerine, hukukun emredici kurallarını ihlâl ederek kamuoyunu sonu gelmez tartışmalarla helâk etmeyi tercih etmektedirler. Bu Anayasaya ve hukuka aykırılık sorunlarının somut olarak gösterdiği gibi 14 Mayıs 2023 28. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi ve 13. Cumhurbaşkanlığı seçimleri, herhangi bir seçim niteliğinde olmayacaktır. Tam aksine 14 Mayıs 2023 seçimleri, adeta bir yol ayrımındaki Türkiye’nin kader seçimi olacaktır. Bu seçimlerde oy kullanacak olan tüm yurttaşlar, hukuksuzlukla hukuk devleti, otoriterizmle demokrasi, yasaklar ve özgürlükler arasında bir tercihte bulunacaktır. 14 Mayıs 2023 seçim gününü, demokrasiye ve hukuk devletine dönüşün ilk adımı haline getirebilmek için oy kullanma hakkına sahip olan tüm yurttaşların sağduyu ile sandık başına gitmeleri ve oylarına sahip çıkmaları, tarihî bir zorunluluktur. --- [1] Serap Yazıcı Özbudun, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Seçimlerin Yenilenmesi, Muhtemel Sorunlar ve Belirsizlikler - 1”, Politikyol, 31 Ağustos 2021, erişim tarihi: 31 Mart 2023, https://www.politikyol.com/cumhurbaskanligi-hukumet-sistemi-secimlerin-yenilenmesi-muhtemel-sorunlar-ve-belirsizlikler-1/ ; Serap Yazıcı Özbudun, “Üçüncü Kez Adaylık, Anayasaya Karşı Bir Meydan Okuma Değil mi?”, Politikyol, 19 Mart 2023, erişim tarihi: 31 Mart 2023, https://www.politikyol.com/ucuncu-kez-adaylik-anayasaya-karsi-bir-meydan-okuma-degil-mi/ [2] 28 Mart 2023 tarihli 32146 sayılı Resmi Gazete. [3] Sözcü Gazetesi, “Cumhurbaşkanı Erdoğan Açıkladı: Fuat Oktay ve 17 Bakan İçin Adaylık Mesajı”, 22 Mart 2023, erişim tarihi: 31 Mart 2023, https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/erdogan-istanbula-girmenin-bir-bedelinin-olmasi-lazim-7629788/ [4] T24, “Erdoğan: Bakanlarımız Yeni Dönemde Meclis’te Olacak, Kabinede Yeni İsimlere Görev Vereceğiz”, 29 Mart 2023, erişim tarihi: 31 Mart 2023, https://t24.com.tr/haber/erdogan-bayram-sevincinden-hemen-sonra-secim-gunune-kadar-kesintisiz-il-ziyaretlerimiz-baslayacak,1101255