2018 Mart-2018 Eylül arasında 6 ayda %8’den %24’e gelen Merkez Bankası politika faizi sayesinde Dolar/TL 5 seviyesine gerilese kur şokuyla gelen maliyet ve yükselen kredi oranları ekonomiyi yavaşlattı.
Tam da 2019 yerel seçimleri öncesinde ekonomi 2018 son çeyrekte %3, 2019 ilk çeyrekre %2.6 daraldı. İki dönem küçülen Türkiye böylece teknik olarak krize girmiş oldu.
Ekonomik küçülme nedeniyle istihdam azalırken, işsizlik %11’den %14-15 aralığına geldi. İşsiz sayısı sadece birkaç ay içinde 1 milyon yükseldi.
Prof. Ali T. Akarca gibi akademisyenlerin çalışmalarında gösterdiği üzere ekonomik küçülme ve beraberinde gelen işsizlik, iktidar partisinin oyunu önemli bir şekilde negatif etkiliyor.
Bu bulgulara uygun şekilde, Erdoğan’ın bir kerelik göz yumduğu yüksek faiz politikasının bedeli ekonomik küçülme ve netiecesinde yerel seçimlerde İstanbul ve Ankara dahil olmak üzere, ülke nüfusunun yarısından fazlasının yönetildiği şehirleri muhalefete kaybetmek oldu.
2019 YEREL SEÇİMLERİDEN GÜNÜMÜZE
Erdoğan 2018 kur şokunun etkisiyle 2000’li yıllardan beri sürdürdüğü düşük faiz politikasından vazgeçerek “ortodoks” iktisatçıların söylediklerine uygun davranmış, fakat bunun bedelini 2019 yerel seçimlerinde ödemişti.
Erdoğan ekonomik küçülmenin yerel seçimlerde bıraktığı acı tattan sonra mümkün oldukça kısa vadede ekonomik büyüme ve istihdamı korumayı seçti. Düşük faiz politikasına geri döndü. Faiz yükseltmeyi savunan Naci Ağbal gibi uzmanlarla çalışmayı tercih etmedi. Zaman içinde Merkez Bankası politika faizi %24’ten %13’e kadar geriledi.
Erdoğan pandemi ve savaşın getirdiği enflasyonist ortamda dahi düşük faiz inadından vazgeçmedi. Biliyordu ki ekonomik küçülme ve artan işsizlik sadece partizan olmayan seçmenleri değil, partizan seçmenlerin bir kısmını da götürecek daha büyük bir tehlikeydi. Bunun yerine üretimde çarkların dönmesini, düşük maaşlarla da olsa istihdamın korunmasını tercih etti.
Düşük faiz inadıyla büyük bir kumar oynayan Erdoğan, eşitsizliğe ve emeğin fakirleşmesine dayalı ekonomik büyüme modelini uyguladı. Buna uygun olarak ekonomi son çeyrekte %7.6 büyürken, Türkiye OECD ve G20 ülkeleri arasında en yüksek büyüme kaydeden ikinci ülke oldu. Fakat bu büyüme sermaye ve işverene yaradı. İşveren de bunun karşılığında çarkları döndürdü, istihdamı korudu, işsizliği düşürdü.
DİSK-AR verilerine göre ülke ekonomisinde emeğin (işgücü ödemelerini) payı son 3 yılda %36.8’den %25.4’e gerilerken, sermayenin (işletme gelirlerinin) payı ise %44.9’dan %54’e çıktı. Böylece Erdoğan sermayeyi zenginleştirip emeği fakirleştirirken, halkın enflasyonu kanıksamasını işsizliğin artmasına yeğledi.
Erdoğan ekonomik küçülmenin yerel seçimlerde bıraktığı acı tattan sonra mümkün oldukça kısa vadede ekonomik büyüme ve istihdamı korumayı seçti. Düşük faiz politikasına geri döndü.Erdoğan bu inadının karşılığını ekonominin büyümesi ve işsizliğin %10’lara gerilemesiyle aldı. Türkiye'de işsizlik oranı Haziran 2022’de %10,3 olarak gerçekleşirken, bu rakam Mayıs 2018'den bu yana en düşük işsizlik oranı olarak dikkati çekti. AK Parti’nin hâlâ birinci olması ve Kılıçdaroğlu karşısında Erdoğan’ın iddiasını sürdürmesi de sadece partizanlık/kutuplaşma ve medyadaki hakimiyeti ile değil, işsizliğin azalması ve istihdamın korunmasıyla da yakından ilişkili. Erdoğan’ın düşük faiz inadı neticesinde enflasyon artsa da hayat pahalılığına alışan seçmenlerinin %75’lere yaklaşan büyük çoğunluğu kendisini desteklemeyi sürdürdü. Bu tavır dünyadaki enflasyonist ortamla meşrulaştırılmaya devam ediyor. Erdoğan’ın ekonomide rahatlama için Şubat-Mart 2023 tarihlerini işaret etmesinden anladığımız üzere önümüzdeki kışın zor geçebileceğini iktidar cenahı da kabul etmiş durumda. Türkiye’nin ihracatında büyük bir paya sahip olan Avrupa’da enerji krizi ve resesyon beklenirken, dolar güçleniyor, hammadde fiyatları artıyor. Türkiye ekonomisinin üzerindeki baskı büyüyor. Fakat Erdoğan da ekonomi, dış politika ve turizmde yaptığı kumar nitelikli hamlelerle Türkiye’ye Körfez ülkeleri ve Rusya ile Avrupalı turistlerle birlikte sıcak para sokmayı hedefliyor. 2023 seçimleri Erdoğan’ın kısa vadede istihdamı koruyan fakirleştirici büyümeye dayalı büyük kumarının tutup tutmayacağını gösterecek.
Editör: TE Bilisim
