Günlerin içinde, bizler Anayasa Yargısı’nın Normlar Hiyerarşisindeki önemini anlatırken bir yandan da tarihe yazılacak bir yasal gelişme olarak Güney Afrika Cumhuriyeti’nin başvurusu ile İsrail hakkında, uzun bir yargılama sürecinin yaşanacağı Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı duruşmaları başladı. Yerel yönetimler için seçim sath-ı maili adım adım netleşirken bambaşka bir üretim biçiminde, dijital teknolojide, pahada en değerli şirket ilan edilen Microsoft’un klavyelere Yapay Zekâ eklemesi ile son 30 yılın en büyük teknolojik dönüşümünü gerçekleştirdiği beyan edildi. Tüm aktüel gelişmelerin merkezinde; doğru hukuki çerçevelendirme, adaletin ölçütünün erdem olduğu konusunda ısrar gerekliliği ve sistemi insaniyet sevgisi lehine ele alınma zorunluluğu var.
Demokrasinin modern çağında, siyasi katılımın yollarını yeni hayat ile düşünmemiz, kuralların dönüşümünde hukuki güvenlik ve öngörülebilirlikle anlam ifade edecektir.
Demokrasinin varlığı; hür akla ve vicdana sahip olmakla, güvenilir ve mesnetli bilgiye yüzde yüz ulaşmakla mümkündür. Bu nedenle Bilgi İletişim Teknolojilerinin Siyaset Bilimi demokrasi teorilerini direkt etkilediğini söyleyelim. Dijital demokrasi uygulamalarında güvenliğin sağlanmasını artık küresel vakalarla açıklamaktayız. Zira Estonya seçimlerinde dijital sistem olumlu ilerlerken, ABD sistemi dijital güvenlik meselerini çözemedi. Evet, kültürel farklılıklar, kurallar, kast; yeniliklere ilişkin sorunlarda çözüm yollarını biçimlendirmektedir. Böylelikle hem global hem yerel perspektiflere bakılmalı, her ülkenin kendi işleyişinde akıl, gerçekler, işleyiş hususlarına yönelik kararlar alınmalıdır. Kamu politikalarının oluşturulmasında Bilgi ve İletişim Teknolojilerine yönelik ilkeler, yönergeler, yasalar belirleyici olacaktır.
The Economist Genel Yayın Yönetmeni Zanny Minton Beddoes’un dikkat çektiği gibi, 2024’te tarihte ilk kez dünya nüfusunun yarıdan fazlasının yaşadığı ülkelerde seçim yapılacak. Yakın zamanın katılım oranlarına bakınca yüze 70’ten fazla ülkede 2 milyar insanın oy kullanması bekleniyor. Bilhassa verilecek siyasi kararlarda ve yeniliğin inşasında, eevrensel düzenin geleceği için mühim bir zaman diliminde olduğumuzun farkında olunmalı. Ticaret ve güvenlik sistemleri, antlaşmalar, finansman bahsinde uluslararası toplum nezdinde yerel demokrasilerin tutumları göz önünde bulundurulmalıdır..
Tam burada Yapay Zekâ hakkında ilk hukuki çerçeve metnin Avrupa Birliği tarafından oluşturulduğunu belirteyim. Bu büyük gelişmenin hukuksal izahını hemen ertesi günü “Avrupa Birliği Yapay Zekâ Düzenlemesinde Tarihi Gelişme: AI Act” başlığı ile ( https://www.politikyol.com/avrupa-birligi-yapay-zeka-duzenlemesinde-tarihi-gelisme-ai-act/ ) dile getirmiştim. İşte tüm dünyanın ekonomik ve siyasal gelişmelerinde etkisi günbegün artan YZ’ye ilişkin yasal çerçevenin çizilmesinin seçimler ve demokrasi hedefinde aktif manasının yine altını çiziyorum. Maddi hakikatin açıklıkla kamuya ulaşmasının koşulları yaratılmalı, denetlenmeli, sorumluluklar ve yaptırımlar kanunileşmelidir. Yapay Zekânın, Dijital Teknolojilerin yasa kapsamında değerlendirilmesi demokrasilerin, insanlığın, şimdinin ve yarının kritik konularını belirlemeye yönelik hüküm taşımaktadır. Bu durumda diplomasiden ticarete, enerjiden küresel ekonomiye, kültür yönetiminden tıbba ve insan sağlığına, her gün tesiri kuvvetlenen dijital teknolojilerin insaniyet lehine kullanılmasının zemini ve yükselişi için hukukun üstünlüğüne dayalı yasalar, rasyonel uygulamalar hayatidir.Henüz sınırı çizilmemiş alanlarda doğru, adil, hakkaniyetli ve bugünün kurallarına göre kararlar verilirken mer’i hukukun lafzı ve ruhuyla uygulanmasını teşvik biz hukukçuların anlayışı olmalıdır. Bizzat, Türkiye’nin ilk dijital sanat müzesi DasDas bünyesindeki X Media Art Museum’un kurulum sergisinde kullanılan tüm eserlere ilişkin dünya müzelerinden yazılı izinlerin alınması ve somuta entegre edilmesi hususlarında Roma Hukuku tabiriyle De Lege Lada - Olan Hukuk ile birlikte De Lege Ferenda - Olması Gereken Hukuk’a göre de hukuki değerlendirmede bulunurken bu saikteydim. Her bir sözleşme maddesini düzenlerken, incelerken, uygularken yaşayan hukuku birlikte inşa ettiğimizin bilinci içinde, dönüşümün ödüllerinin çok güzel olduğunu netlikle kaydediyorum.
Tikelden tümele, yerel seçimlerden küresel başkanlık ve parlamento seçimlerine, yeni çağın güncel gelişmelerinden hukuk ansiklopedisine; dijital teknolojilerin yeri sağlam olacak. Dijital demokrasiyi önce vatandaşlara bilgi aktarımının ciddiyetle ve şeffaflıkla sağlanması, akabinde kamunun görüşüne başvurulması aşamasında oy kullanmanın neticeleri ifadesiyle konumlayabiliriz. İnternet temelli bilgiye varmaktan internete erişime dek anayasal haklar hayata geçirildiği oranda, teknoloji kamu yararına ve mantıklı bir imkan verecektir. Dijital demokrasi, modern çağın demokrasisini esasıyla, usulüyle, gayesiyle, gerekçesiyle tamamladığı ölçüde iyiniyete ve dürüstlüğe dayalı bir mantık, realite, saha içerecektir. Demek ki siyasi faaliyetlerin doğrudan halka ulaşmasında olanak vasfıyla bilgi iletişim teknolojilerinin kullanımı, demokratik meşruluk amacına bağlı olarak egemenliğin kullanım biçimini ve dolayısıyla demokrasiyi kuvvetlendirecektir.
Demokrasi legalisttir. Bilişim teknolojilerinin kullanımında demokrasi, insaniyet, “Yurtta Sulh Cihanda Sulh” amacı elzemdir; adaleti kazanmak ancak sarih yasalar, belli doğrular ve gerçek uygulama ile mümkündür.
ü