Bağdat'ta Başbakan Sudani ile görüşüp önemli 26 başlıkta mutabakata imza atan Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, ortak basın toplantısında "Anlaşmaların Türkiye-Irak ilişkilerinde yeni bir dönüm noktası oluşturmasını umuyorum" dedi. PKK bağlamında taleplerini de dile getirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 yıl sonra geniş bir heyetle Irak'ı ziyaret etti. Erdoğan önce Bağdat’ı ziyaret etti ardından da Erbil’e gidecek. Üzerinde uzun süredir çalışılan bu ziyaret, Ankara-Bağdat ilişkilerini yeni bir düzeye çıkartması açısından tarihi olarak nitelendiriliyor.
BBC Türkçe’nin haberine göre, ziyaretin Bağdat ayağında merakla izlenen Kalkınma Yolu Projesi'nde imzalar atıldı. Basra kentini Türkiye sınırına bağlayacak 1200 km'lik tren yolu ile tedarik zinciri ve ulaştırma anlamında geniş bir işbirliği amaçlanıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Bağdat’ta ilk olarak Irak Cumhurbaşkanı Abdüllatif Reşid ile sonrasında da Başbakan Muhammed al Sudani ile görüştü.
Sudani'nin ortak basın toplantısında Cumhurbaşkanı Erdoğan, Irak'tan PKK'yı terör örgütü olarak tanıması beklediklerini söyledi.
Başbakan Sudani de Bağdat ve Ankara, Irak'ın hakkaniyetli bir pay alabilmesi başlığında iki ülke arasında su kaynaklarının yönetimi konusunda 10 yıllık bir anlaşma imzalandığını söyledi.
Sudani, "Irak topraklarından başka bir ülkeye saldırı düzenlenmesine izin veremeyiz" dedi.
İki ülke arasında güvenlik, ekonomi ve enerji alanlarındaki stratejik çerçeve anlaşmasını da kapsayan 26 başlıkta mutabakat imzalandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, son Bağdat ziyaretini başbakan sıfatıyla 2012’de gerçekleştirmişti.
PKK yasaklı örgüt ilan edildi
Türkiye ve Irak, Aralık 2023’ten bu yana arka arkaya yapılan görüşmeler sonucunda Irak topraklarında varlığını sürdüren PKK’ya karşı beraber hareket etme konusunda belli bir noktaya ulaştı.
Bağdat hükümeti, Mart ayında yapılan Türkiye-Irak 2. Güvenlik Zirvesi sonrasında yapılan ortak açıklamayla ilk defa PKK’yı yasaklı örgüt olarak ilan ettiğini dünyaya duyurdu.
Savunma Bakanı Yaşar Güler, geçen hafta Irak ziyaretine ilişkin yaptığı bir açıklamada, “Cumhurbaşkanımız pazartesi günü Irak’ta… Uzun yıllar sonra ilk defa böyle bir stratejik anlaşmayı imzalayacağız. Iraklı dostlarımız PKK ile ilgili ‘PKK terör örgütü’ demese de ona yakın bir ifadeyi ilk defa kabul ettiler,” diye konuştu.
Güler’in aktardığı gibi Türkiye’nin asıl beklentisi PKK’nın Irak hükümeti tarafından "terör örgütü" olarak tanımlanması.
Güvenlik işbirliği kapsamında ele alınacak diğer önemli bir unsur, Türkiye ve Irak silahlı kuvvetlerinin Ortak Harekat Merkezi kurmaları ve bu merkez sayesinde PKK’nın Irak topraklarındaki faaliyetlerinin sonlandırılması.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen aylarda yaptığı bir açıklamada, 2024 yazında Kuzey Irak’taki PKK varlığına ilişkin kapsamlı askeri adımların atılacağını, 2019’da başlayan Pençe-Kilit Operasyonu’nun tamamlanacağını açıklamıştı.
Türk yetkililer, operasyonlar sonunda Türkiye-Irak sınırında 30 kilometrelik güvenli hat oluşturulmasının, etkisini Irak’ın daha güney kısımlarına taşımayı amaçlayan PKK’nın o bölgelerdeki etkisinin kırılmasının hedeflendiğini belirtiyor.
PKK'nın son yıllarda İran sınırına yakın Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği (IKYB) kontrolündeki Süleymaniye, Asos gibi bölgelere etkisini taşırken, Suriye sınırındaki Sinjar (Şengal) bölgesinde de varlığını artırma amacında olduğu biliniyor.
Kalkınma Yolu Projesi neyi kapsıyor?
Türkiye-Irak görüşmelerinde önemli gündem maddeleri arasında Irak’ın geliştirmek istediği Kalkınma Yolu Projesi de yer alıyor.
1200 kilometrelik proje, Basra Körfezi’ndeki Büyük Fav Limanı ile Türkiye’nin güney sınırı arasında bir tren yolu hattı kurulmasını içeriyor.
Kalkınma Yolu Projesi, Körfez üzerinden denizden Basra’ya, oradan da karayolu ve demiryollarıyla Türkiye’ye ve Avrupa’ya uzanan, Irak ve Türkiye’yi birbirine bağlarken, küresel anlamda da önemli bir ticari koridor oluşturmayı amaçlıyor.
17 milyar dolar maliyet hesabı yapılan proje ile hızlı tren hattı üzerinde 15 istasyon kurulması ve bu hat üzerinden Türkiye’ye yolcu ve malzeme taşınması amaçlanıyor.
Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, 19 Nisan’da yaptığı açıklamada, iki ülke yetkilileri arasında aylar süren görüşmeler sonrası bir ortak mekanizma kurulması konusunda anlaşıldığını kaydetti. Türk yetkililer bu projenin hayata geçirilebilmesinin önünde de PKK’nın bir sorun yarattığını kaydediyor.
Kalkınma Yolu Projesi’nin yaşama geçirilmesi için güvenlik ortamının sağlanmış olması gerekliliği, Bağdat’ın Ankara ile PKK konusunda geçmişe oranla daha fazla işbirliği yapmak istemesinin nedenleri arasında sayılıyor.
Başta Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere Körfez sermayesinin baş yatırımcılar olarak ilgi gösterdiği projeye Türkiye de katkı vereceğini, özellikle ulaştırma, enerji gibi alanlarda devrede olacağını kaydetti.
Projenin 2030'a kadar tamamlanması amaçlanıyor.
Erdoğan ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es Sudani'nin himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında, Kalkınma Yolu Projesi'nde işbirliğine ilişkin 4'lü mutabakat zaptı imzalandı. İmza töreninde üç ülkenin ulaştırma-altyapı bakanları ile BAE'nin enerji-altyapı bakanı da hazır bulundu.
Türkiye’nin Mersin Limanı, İran’ın Bender Abbas Limanı ve BAE’nin Şarika Limanı arasındaki ticari hatta yerini alacak Kalkınma Yolu, Körfez ülkelerini Türkiye’ye bağlayarak bölgesel jeopolitiği etkileme kapasitesi sebebiyle İran’ın radarına girdiğinden, Tahran'ın ikna edilmesi de gerekiyor.
Yanısıra Irak-Türkiye sınırının tamamını kontrol eden, ama Bağdat ile bütçe, enerji, siyaset ve güvenlik sorunları yaşayan Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY), Irak-Türkiye-Suriye sınırının kesiştiği Fişabur’dan geçmesi beklenen Kalkınma Yolu’ndan baypas edilmekten endişe duyuyor.
Bugün Bağdat'ta Irak ile Türkiye arasında güvenlik, enerji ve ekonomik işbirliğini hayata geçirecek bir stratejik çerçeve anlaşmasına imza atıldı. Irak'la 10 yıllık Su Kaynaklarının İdaresi Anlaşması'na da varıldı.