Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler altın madeninde 13 Şubat’ta meydana gelen toprak kaymasında göçük altında kalan dokuz işçiyi arama çalışmaları başlatılmıştı.
ABD merkezli Anagold’la yerli ortağı Çalık Holding’in işlettiği maden, Erzincan’da aktif bir fay hattı üzerinde ve Fırat Nehri’ne kuş uçuşu 300 metre mesafede bulunuyor. Bu sebeple uzmanlar, madende çevre felaketi meydana gelebileceği konusunda senelerdir uyarıyordu. Ancak yasal başvurular sonuçsuz kaldı.
21 Şubat'ta ise arama kurtarma faaliyetlerine ara verilmişti. Dokuz işçi hala göçük altında.
340 kilogram sülfürik asit döküldü
Sözcü'den İsmail Saymaz'ın aktardığına göre 24 Ekim 2018’de Anagold’a kimyasal taşımada taşeron hizmet veren Hicri Ercili adlı şirketin şoförü Ş.Y., Samsun’dan yüklediği 26 ton 240 kilo sülfürik asitle İliç’e ulaştı.
Daha önce hiç İliç'e gelmeyen şoför, maden yolunu vatandaşlara sordu ve tarif üzerine Hükümet Caddesi’de Yusuf Ziya Demir Camisi’nin yanındaki yokuşu tırmanmaya başladı.
Fakat rampayı çıkarken römorkun alt hava tahliyesinden sülfürik asit sızdı, tekerler kaymaya başladı ve Ş.Y. araçtan inip vanaları kapattı.
Saymaz'ın aktardığına göre sızan asit 340 kilogram olarak tespit edildi.
Sızıntı sonrası çekilen görüntülere göre, dökülen sülfürik asit saatli çeşmeden boşalan suyun aktığı açık kanala karışıyor. Bu kanaldan ya kanalizasyona gidiyor ya da bahçe sulanmasında kullanılıyor. Kanal dereye, dere de Fırat’a bağlanıyor.
Anagold, işin içinden sıyrıldı
İliç başsavcılığı, 21 Ağustos 2019’da kovuşturmaya yer olmadığına karar vererek, Anagold’u suçsuz buldu.
Kararda 'Anagold’un kimyasal maddenin taşınmasında hukuki sorumluğunun olmadığı, sorumluluğun Hicri Ercili nakliye firmasında olduğu' savunuldu. Sadece şoför Ş.Y.'ye 'çevreyi kirletmek'ten İliç Asliye Ceza Mahkemesi’nde dava açıldı.
Şoföre 210 gün para cezası uygulandı. Ceza iyi halden 175 güne indirilip 3500 TL’ye çevrildi. Ardından hükmün açıklanması geri bırakıldı.
Bilirkişiler analiz yapmadı
Hazırlanan bilirkişi raporunda, Anagold’un acil müdahale ekibi tarafından 10 dakika gibi kısa sürede müdahale edildiği iddia edildi.
İliçli avukat Aziz Bingöl'se sülfürik asitin yarım saat yolda kalıp suya ve toprağa karıştığını belirtiyor.
Bilirkişiler sızıntıdan altı ay sonra keşfe geldiklerini söyleyerek, “Deneysel bir analiz yapabilmemiz mümkün değildir” dedi. Olay yerinde ve olay zamanında analiz yapılmadığını ve numune alınmadığını belirttiler.
İliç Devlet Hastanesi’nin solunum yolu hastalıkları istatistikleriyle yorum yapıldığını vurguladılar. Bu veriye göre olay günü yalnızca 11 kişi hastaneye başvurdu. Ayın tümünde başvuru ortalaması 12'ydi. Raporda, “Sülfürik asidin insanlarda yapması muhtemel olan üst solunum yolu şikayeti, istatistiklerde görülmemiştir” dendi.
Avukat Bingöl, istatistikin gerçeği yansıtmadığını ifade ederek, şöyle dedi: “Önemli olan, olaydan sonraki iki-üç gündür. İki gün sonra hasta sayısı 15’ti. 27 Ekim’de ise 20’nin üstüne çıkıyor.”
Sülfürik asidin zararları
İliç başsavcılığına sunulan 29 Nisan 2019 tarihli bilirkişi raporunda sülfürik asitin insan sağlığına etkileri için şu bilgiler veriliyor: “Temas halinde cilde zarar verir, metalden taşa birçok malzemeyi aşındırır. Solunum sistemine ciddi zarar vermekte, tahriş edici özelliği ile ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır.”
Toprağa verdiği zararlar ise şöyle anlatılıyor: “Miktarına ve yayılım alanına bağlı olarak toprak yüzeyindeki bitkiler başta olmak üzere canlılar zarar görür. Toprağa nüfuzuna bağlı olarak yararlı ve yararsız mikroorganizmalar olumsuz etkilenir. Bitki gelişimi yavaşlar, duraklar. Miktara ve temasa bağlı olarak bitki ve mikroorganizmalar yanar ve ölür.”
Suya zararı da şöyle: “Miktara bağlı olarak suyun pH’sını (asit oranı) düşürür, canlılar üzerinde kısa süreli toksitite oluşturur. Fazla karışırsa sudaki yaşam için uzun süreli taksite oluşturabilir. Asidik atıklar göl, deniz ve akarsuya verildiği zaman balıklar ve diğer canlı türlerini öldürür. Göl, baraj ya da denizde pH düşük olduğu zaman balıklar yaşamaz.”
