Ukrayna’da savaş hangi şartlar altında sona erebilir?

Savaş böyle devam eder ve Rusya hem askeri hem de ekonomik olarak negatif etkilenmeye devam ederse sistemdeki yerini yavaştan kaydetmeye başlayabilir ki bu durumda Putin için savaşın sona ermesi daha mantıklı olabilir. Uluslararası ilişkiler disiplininin en temel sorusu olmasına rağmen devletler nasıl savaş kararı verirler sorusuna çok net bir cevap henüz verilmedi. Her savaşın arka planındaki dinamikler farklı olmasına rağmen tek bir nokta tüm savaşlar için geçerli: devletler kazanacaklarını düşündükleri takdirde savaş açarlar. Bu gerçekliğe rağmen savaş açan taraf her zaman kazanacak diye bir şey de yok tabii ki. Dolayısıyla bu noktada savaşın gidişatıyla alakalı belirsizlikler ve yanlış hesaplamalar büyük önem kazanıyor. Bu belirsizlikler ve yanlış hesaplamalar aynı zamanda savaşların hangi şartlar altında sona erebileceğini de etkiliyor. Bir savaşın nasıl sona ereceğiyle alakalı genellemeler yapmak çok zor ama belli fikirler çoğu savaşa uygulanabilir gözüküyor. Yanlış hesaplamalar fikri üzerinden ilerleyebiliriz. Şu ana kadar Ukrayna’daki savaş Putin’in istediği gibi gitmiyor. Hem saha üzerindeki askeri operasyonlar hem de beklenmeyen şekilde dört bir yandan gelen yaptırımlar. Bu iki konuda Putin’in yaptığı yanlış hesaplamalar savaşı sona erdirecek olan şartların oluşmasında belirleyici olan faktörlerden yalnızca birisi olacak. Bu noktada önemli faktörlerden bir diğeri Rusya’nın uluslararası sistem içindeki dengede yer değiştirip değiştirmeyeceği. Savaş bu şekilde ilerlemeye devam eder ve Rusya hem askeri hem de ekonomik olarak negatif etkilenmeye devam ederse sistemdeki yerini yavaştan kaydetmeye başlayabilir ki bu durumda Rusya’nın perspektifinden Ukrayna’dan gelecek muhtemel kazanımlar bu kaybedilen statünün altında kalırsa savaşın sona ermesi Putin için mantıklı olabilir. Tabii ki olayı sadece Rusya tarafına bakarak analiz etmek mümkün değil. Savaştan Rusya’nın negatif olarak etkilenmesi büyük ölçüde Ukrayna’nın ne kadar direneceğine de bağlı. Ukrayna’nın bu kadar uzun süre direnmiş olması savaş ilk başladığı zaman çok beklenen bir şey değildi. Bu noktada Ukrayna’ya yapılacak askeri ve ekonomik yardımlar büyük önem taşıyor. Uzun vadede bu savaşın bir kazananı olmayacak ama Rusya ne kadar fazla kayıp verirse savaşın sonu o kadar çabuk geleceği için bu destekler büyük önem arz ediyor. Savaşın sona ermesini sağlayacak şartlar sadece uluslararası faktörlerden oluşmuyor. Aynı zamanda Rusya iç siyasetindeki dengeler de çok önemli. Rusya’nın savaşı sürdürmesi içeride tepkileri artırıyor. Fakat, Rusya tarzı rejimlerde halkın lider üzerindeki etkisi çok fazla değil. Dolayısıyla Putin’e karşı gelebilecek baskılar daha çok ülkedeki oligarklardan gelebilir. Bundan dolayıdır ki zaten yaptırımların büyük bir kısmı bu oligarklar üzerine odaklanmış durumda.

Savaşın çok uzun sürmesi durumunda askerden de belli baskılar gelmesi mümkün. Ancak , Putin’in kurduğu rejimin muhtemel bir darbeye dayanıklı olduğu ve darbe ihtimalinin çok düşük olduğu belirtiliyor.

Bununla alakalı farklı öngörüler söz konusu. Buradaki öncelikli konu savaş başlamadan önce oligarklara karşı gelebilecek yaptırımların zaten tahmin edilmiş olması. Dolayısıyla savaş kararı bu riski göze alarak gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla savaşın çok uzaması durumunda oligarklardan gelecek muhtemel baskılar Putin’in hesaplamaları arasında olsa gerek. Benzer bir mantıkla savaşın çok uzun sürmesi durumunda askerden de belli baskılar gelmesi mümkün. Bununla alakalı bu hafta Foreign Policy dergisinde yayınlanan yazıda Adam Casey, Putin’in rejiminin muhtemel bir darbeye karşı dayanıklı olduğuyla alakalı bir yazı yayınladı ve darbe ihtimalinin çok düşük olduğunu belirtti. Diğer taraftan asıl soru bu kadar büyük yaptırımların geleceğinin hesaplamasının yapılmış olup olmadığıyla alakalı. Şu anda Putin’e karşı bir darbe çok muhtemel durmasa bile oligarklardan ve diğer elitlerden gelecek tepkiler savaşın gidişatından ne kadar kötü etkileneceklerine bağlı. Ama demokratik ülkelere nazaran Rusya tarzı otokratik rejimlerde savaşın hangi şartlarda sona ereceği iç siyasetteki dengelerden çok uluslararası dengelere göre şekilleniyor. Son olarak Putin’in geri adım atması ya da savaşı kaybetmesi durumunda sonunun ne olacağı savaşın nasıl sona ereceğini belirleyen diğer bir önemli faktör. Goeman, Savaş ve Ceza kitabında Rusya tarzı rejimlerde gücünü kaybetmesi sonrası liderlerin sonunun çok kötü olacağından dolayı bu tarz savaş durumlarında geri adım atmalarının nispeten diğer demokratik liderlere göre daha zor olduğunu anlatıyor. Genel olarak bakarsak demokratik rejimlerde liderler başarısızlık sonrası koltuklarından olduklarında çok büyük yaptırımlara uğramıyorlar. Çin tarzı tamamen konsolide olmuş otokratik rejimlerde ise liderlerin başarısızlıklara rağmen koltuklarından olması çok zor. Ama diğer otokratik rejimlerde liderlerin hem koltuğunu kaybetmesi ihtimali var hem de kaybettikten sonra cezalandırılmaları çok muhtemel. Dolayısıyla savaş esnasında kaybedeceğini bilse bile geri adım atmamayı tercih etmesi çok muhtemel. Sonuç olarak, savaşın nasıl sona ereceğini belirleyen birçok şart var ama bunlar en önemli birkaç faktör. Şu anda Ukrayna’daki savaşın nereye gideceğini öngörmek çok zor ama savaşın hangi şartlar altında sona ereceğini düşünürken bu faktörleri göz önüne almakta yarar var.