“Toplum İçin Yerel Yönetim” Yazı Dizisi: Mahmut Üstün yazdı | Doğayla barışık kent yaşamı için kent ormanları
Abone Ol
Bir yerin orman olarak nitelendirilmesi için ağaçların belirli bir kapalılık ve sıklıkta olması ve kendine özgü bir mikro klima özellik göstermesi gerekmektedir. Kent ormancılığı kent ekosistemlerini düzenleyen, kentin içinde ve çevresinde bulunan ormanlar ve bu alanların tesisi, yönetimi ve planlanmasıdır.Kent ormancılığı ile ilgili tartışmalar ilk kez 1960’lı yıllarda Amerika’da dillendirilmeye başlandı. Fakat bu ilk tartışmalardaki temel kaygı kent peyzajı ve kent halkının sosyal refahın bir göstergesi olarak kent ormanlarının oluşturulmasıydı. Bu nedenle de kent ormancılığı fikri ilk başlarda hayli tartışıldı ve pek çok kesim tarafından da kabul görmedi.Ne var ki süreç içerisindeki kent ormancılığı tartışmalarındaki ana argüman kent eko sistemini korumak ve sürdürülebilir bir kentleşme oluşturmak noktasına kaymaya başladıkça, kent ormanı fikri de kabul görmeye başladı. Kent ormancılığı uygulamaları Amerika’dan Avustralya’ya ve oradan da İngiltere başta olmak üzere Avrupa’ya yayılmaya başladı. 1978 yılında da kent ormancılığı ilk kez ABD’de yasal/resmi bir tanıma kavuşturuldu.Kent Eko Sistemini Korumak…Kent ormancılığı kentin iklim değişimleri, hava ve ses kirliliği, mikro klima değişimleri gibi etkilere karşı en önemli önlemlerden biri olarak düşünülmektedir. Kent içi ağaç varlığı rüzgar, iklim, arazi şartları göz önüne alınarak konumlandırılırsa hava hareketlerini düzenlemeye yardımcı olmaktadır.Klasik ormancılığın temeli “ekonomik ormancılık”tır; kent ormancılığı ekolojik kaygıları temel alan bir yaklaşım olması nedeniyle klasik ormancılıktan ayrılır. Ranta dayalı plansız kentleşmenin sonuçlarından biri olan eko sisteminin zarar görmesi nedeniyle insanların yaşamı için gerekli doğal –biyolojik ortam kaybolmaya başladığı gibi, hayvanların yaşam alanları da bölünmekte ve daralmaktadır. Giderek anlaşılmıştır ki kentte, doğal ve sağlıklı bir yaşam için yeşil alana olduğu kadar hayvan varlığına da gereksinim vardır. Ayrıca ormanlık alanların bulunmaması, var olanların yok edilmesi erozyon, sel ve çığ tehlikesi gibi doğal olayları kent yaşamını tehdit eden birer felakete dönüştürmektedir.Kent Refahı, Estetiği ve Kimliği…Kent ormanları kent halkının kentsel yaşam kalitesi ve refahı hakkında en önemli göstergelerden biri kabul edilmektedir. Bugün sanayileşmenin en gelişmiş olduğu Batı Avrupa ülkelerinde insanlar Türkiye ile kıyaslanamaz ölçüde doğayla iç içe bir kent yaşamı sürdürmektedirler. Büyük şehirlerin en merkezi iç noktalarında bile çok sayıda büyük bahçe, park, kent ormanı gibi doğal ortamlar mevcuttur.Kent Ormanı kentsel refahın bir göstergesi olduğu gibi kent peyzajı ve kent kimliğinin de önemli bir unsuru olarak düşünülmektedir. Kent ormanları kent yaşamına ilgi çekici bir boyut ve özellik kazandırır; kent peyzajını belirgin biçimde etkiler.Kentin estetik bir siluete kavuşmasında önemli bir etken olan kent ormanları ayrıca o ülkeye/bölgeye ait bitki, ağaç ve hayvan varlığının sergilendiği özgün bir “doğa müzesi” olarak kentin kimliğini tanımlayan önemli öğelerden biri haline gelmektedir.Kent Ormanı Kentlinin Psikolojisini ve Verimliliğini Olumlu Etkiler…Kentlerin oturmak, çalışmak, dinlenmek ve dolaşmak olarak tanımlanabilecek dört önemli fonksiyonu olmalıdır. Bugünkü kentlerde bu fonksiyonlardan dinlenmek ve dolaşmak fonksiyonlarının oldukça daraldığı görülmektedir. Teknik olarak çok gelişmiş ancak doğayı algılama şansı kalmamış olan bugünkü kentlerde insanoğlu kendini önemli bir ruhsal baskı altında hissetmekte, bu durum genel insan davranışların agresifleşmesi sonucunu doğururken, aslında insanların çalışma verimliliklerini de önemli ölçüde olumsuz etkilemektedir. Kent ormanları insanlara kent ortamında doğa ile temas etme, zaman ve mevsimlere göre doğada oluşan değişimleri gözlemleme olanağı vererek daha sağlıklı, kaliteli ve huzurlu bir yaşam olanağı sağlarlar.Kentin planlı gelişimini kolaylaştır…Kentin etrafında planlama doğrultusunda oluşturulacak olan kent ormanlarının yaratacağı “yeşil kuşak” kentin gelişi güzel ve plansız gelişmesinin ve kaçak yapılaşmanın önlenmesi açısından da araçsal bir önem taşımaktadır. Yeşil kuşaklar adeta kentteki yapılaşma sınır ve yasaklarının bekçisidir.Türkiye ve Kent Ormancılığı…Türkiye’de tüm orman varlığı 20.000.000 hektar olup bunun içinde kent (belediye) ormanlarının payı 1.100.00 hektar yani yaklaşık 20’de bir düzeyindedir. Kent Ormanlarının hemen tümü oluşumunda belediyelerin bir katkısı olmayan ormanlardır.Kent Ormancılığı kavramının ilk kez resmi olarak dile getirilmesi, Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) “Ormancılığımızda Yeni Bir Yaklaşım: Kent Ormancılığı” adıyla yayınladığı tarihsiz (muhtemelen 2003) bir broşür aracılığıyladır..Bu broşürde ülkenin 81 ilinde kent ormancılığı uygulamasına geçileceğinden söz ediliyordu ve gerçekten de kısa bir süre sonra bu çerçevede uygulamalarda başladı.Türkiye’deki Kent ormancılığı uygulamasının dikkat çeken özellikleri (çarpıklıkları da denilebilir) şu şekilde sıralanabilir:1- Kent Ormancılığı uygulaması herhangi bir yasal dayanağa kavuşturulmadan 6831 sayılı Orman kanunu çerçevesindeki milli parklara ve koruma ormanlarına ilişkin kent ormancılığı açısından bazı belirsiz ve yetersiz hükümlere dayalı olarak sürdürülmektedir.2- “Kent bitişiğinde veya yakınında bulunan ormanlık alanların bir bölümü kent ormanına dönüştürülecek” anlayışı doğrultusunda sürekli olarak hazır ormanlar kent ormanlarına dönüştürülmekte ve bu konuda da bazı ormanlar özellikle iktidar yanlısı belediyelerin kullanımına verilerek betonlaşan kentin ormanlaştırılması değil ormanlık alanların betonlaştırılmasının yolu açılmaktadır.