Rize'de her yıl yaşanan içme suyu sorununu çözmek için Rize merkez Küçükçayır Çağrankaya Vadisi'nde Rize Belediyesi ve DSİ'nin ortak projesi kapsamında yapımına başlanan ve yılda 430 milyon küp kaya malzemesinin işleneceği 1 adet kırma eleme (beton) santrali, 2 adet taş ocağı ve 1 milyon metreküp suyun saklanacağı Sel Kapanı İçme Suyu Gölet Projesi'ne Rize Valiliği'nin "Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) gerekli değildir'' kararına karşı yöre halkı, yürütmenin durdurulması ve iptali istemiyle Rize İdare Mahkemesi'nde dava açtı. Mahkemenin oluşturduğu bilirkişi heyeti bölgede incelemeler yaparak hazırladığı raporu mahkemeye sundu.
Bilirkişi heyetinin hazırladığı raporda, "Rize Valiliği’nce verilen 'ÇED gerekli değildir' kararının ekosistem üzerinde telafisi güç zararlar oluşturma riski vardır, proje teknik olarak yeterli ve uygun değildir” denildi.
Davacı köy sakinlerinden Kazım Delal, yapımına başlanılan su kapanı ve taş ocağı projesinin hayata geçirilmesi durumunda tüm bölgede canlı yaşamın yok olacağını belirterek, şunları söyledi:
* 2023 yılında Devlet Su İşleri (DSİ) 22 Bölge Müdürlüğü Trabzon, Rize Belediyesi ile beraber vadinin Çağrankaya Başşahrı yaylasının hemen altında mera alanları, hayvancılık alanları, derelerin o yudum yudum pınarların bulunduğu bu alanda, 1 milyon metre küp büyüklüğünde bir gölet yapacak. Hemen o göletin yanında da 2 tane büyük taş ocağı, 1 tane de kırma eleme tesisi, toplam 4 tane projeyi millete sundular.
* Bu arada Rize Valiliği'nden de kendileri bir tanıtım dosyası yaptılar. Rize Valiliği'ne müracaat ettiler, 'bu projeye karşı ÇED raporu geliştireceğiz' dediler. Onlarda bir rapor hazırladılar sundular. Bunun sonucunda Valilik tarafından ‘hayır burada ÇED’e gerek yok, proje tanıtım dosyasıyla ÇED olmadan bu işi yapılabilir’ denildi. Kısa yoldan yapıyorlar.
'Mahkemeyi de şaşırttılar'
* Şimdi gelinen noktada 06 Ağustos 2023 tarihinde Rize İdare Mahkemesi 9 kişiden oluşan bilir kişi heyeti oluşturdu. 5 ay üzerine bu bilirkişi raporları geldi. Çok güzel bir rapor hazırladılar. Şimdi mahkeme bu noktada artık bir karar verecek. Mutlaka durdurma verecek. Bu arada bu mahkeme süreci devam ederken, DSİ, Rize Valiliği, Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'ne bir dilekçe veriyorlar ve mahkemeye diyorlar ki; 'Tamam burada 2 tane taş ocağı, 1 tane de kırma eleme yapacağız fakat, biz bu iki taş ocağından bu kırma elemeden vazgeçtik başka bir alanda tek kırma eleme taş ocağı yapacağız' diyorlar.
* Aslında bu yapacakları taş ocağı da aynı vadinin içerisinde. Sanki başka bir yere geçmişlerde burada vazgeçmişler. Hâlbuki aynı alanın bilirkişilerin keşif yaptığı alanın 100 metre ilerisinde aynı yerde bir tane taş ocağı yapacağız diyorlar. Mahkemeyi de şaşırttılar aynı zamanda.
'Dereler kurudu her şey alt üst oldu, doğa bozuldu'
Çağrankaya’ dan Rize'ye kadar 50-60 kilometrelik alanda canlı hayatın kalmadığını, derelerin kuruduğunu söyleyen Kazım Delal, "Ben diyorum ki devlet yetkilerine, derelerimizde su yok kurudu dereler. Artık bizim benim köyümün yakasını bırakın vazgeçin derelerde su kalmadı, çakıl kum yağmalandı, sular kalmadı gitti. Bir HES kurdular buraya ama zaten çalışamıyor derelerde su yok ki, yağmuru bekliyor ki biraz su olsun çalışması için. Çağrankaya dan Rize'ye kadar 50-60 kilometrelik alanda canlı hayat kalmadı, doğa bozuldu ne arıcılık ne hayvancılık ne meracılık ne alabalık nesli ne doğada bir yeşillik kalmadı. Senede 420 bin ton malzeme kaya bombardımanla çıkarılacak patlatmalaresnasında ortaya çıkacak toz bütün doğaya inecek bu alandaki yaylaları mezraların tamamını kaplayacak ki buna canlı hayat dayanamaz" dedi.
'Ekosistem üzerinde telafisi güç zararlar oluşturma riski var'
Bilirkişi heyetinin hazırladığı ve mahkemeye sunduğu raporda ise "Kanun ve ÇED Yönetmeliği kapsamında çevre üzerindeki olumsuz etkilerin alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olmadığı, proje alanında yürütülecek faaliyetin işletme kapasitesi, kullanılacak teknik donanım ve yöntem gözetildiğinde 'Taşlı Dere Andon Sel Kapan Projesi' kapsamında 'Patlatmalı Kaya Malzeme Ocaklar Kurma ve Eleme Tesisi' projelerine ilişkin olarak Rize Valiliği’nce verilen 07.04.2023 tarih ve E-202336 sayılı 'Çevresel Etki Değerlendirmesi (CED) Gerekli Değildir' kararının teknik olarak yeterli ve uygun olmadığı görüş ve kanaatine varılmıştır” denildi.
