İYİ Parti: Ömer’in yolu merkeze çıkar mı?

Yeni seçmen sosyolojisinde seçmeni sola ve sağa ayıran esas faktör Erdoğan. İYİ Parti'nin seçmeni sağda değil, merkezde, CHP seçmenine yakın konumlanıyor. İYİP seçmeninin sadece %18’i sağcı. Sağın ise %90’ı Erdoğancı. Ömer’in yolu merkeze çıkmıyor. İYİ Parti son dönemde AK Parti’den uzaklaştığı düşünülen seçmeni yanına çekmek adına birtakım hamleler yapıyor. Eklektik bir şekilde Cumhuriyet, Osmanlı ve İslam tarihine göndermeler yaparak sağ seçmeni hedefleyen “Ömer’in Yolu” kampanyası bu hamlelerden en akılda kalanı. Fakat İYİ Parti gerçekten sağ seçmenin adresi olan veya olabilecek bir parti mi? Türkiye’nin, İYİ Parti’nin ve sağın seçmen profilini birlikte inceleyelim. Türkiye’de seçmeni ideolojik cetvel üzerinde sol-merkez-sağ olarak 3’e ayırmak mümkün[1]. TEAM’ın (Toplumsal Etki Araştırmaları Merkezi) 2020 verilerine göre, Türkiye’de seçmenin %28.5’i solda, %34.7’si merkezde/ortada, %36.8’i sağda konumlanıyor[2]. Tablo 1: Sol-Merkez-Sağ Seçmen Bloklarının Oy Tercihine Göre Dağılımı (TEAM) Sol blokta AKP %4, MHP %1’de kalırken, CHP %59.3’e ulaşıyor. İYİ Parti %10’a yaklaşıyor. Merkezde dengeli bir dağılım var. Kararsızlar ve protestocular bu grupta en yüksek oranda (toplam %20.3). Sağ blokta ise AKP %72, MHP %14.5’e yükselirken, CHP %2’ye ve İYİ Parti %3.5’egeriliyor. Her ne kadar İYİ Partili siyasiler partilerini sağ seçmene yakınlaştırmak istese de seçmen sosyolojisi bu istekle pek uyumlu görünmüyor ve İYİ Parti’yi merkezin soluna doğru taşıyor. Tablo 2: Partilerin sol-merkez-sağ seçmen dağılımı (TEAM) Partilerin sol-merkez-sağ seçmen dağılımına bakılınca, AKP’nin 4 seçmeninden 3’ünün (%75), MHP’nin 3 seçmeninden 2’sinin (%66.6) sağda konumlandığı görülüyor. İYİ Partili siyasetçiler, sağ ideolojinin yarattığı kaygılarla dış politika, milli güvenlik gibi konularda Cumhur İttifakı ile zıt pozisyonlarda yer almaktan çekinse de aslında İYİ Parti’nin seçmeninin sadece %17.6’sı sağcı. Ayrıca İYİ Parti’nin solda konumlanan seçmen oranı (%36.7), İYİ Partili sağ seçmeni ikiye katlıyor. Merkezdekiler ise çoğunlukta: %45.8 Grafik 1: Parti Seçmenlerinin Sol-Sağ Ortalama Pozisyonları (1-10) Araştırmada 1’in en solu, 10’un en sağı gösterdiği ideoloji skalasında parti seçmen gruplarının ortalamasına bakıldığında, İYİ Parti seçmenleri MHP ve AKP seçmenlerinden çok CHP’ye daha yakın bir noktada konumlanıyor. İYİ Parti seçmenlerinin sol-sağ ortalama pozisyonu ve CHP’nin ortalama pozisyonu arasındaki mesafe (5.4 – 4.0 = 1.4), İYİ Parti-MHP farkından daha az (2.5). Sol ve sağ bloklarda parti oy dağılımı ve partilerin sol-merkez-sağ seçmen dağılımı Türkiye’de kutuplaşmanın ne derece sert olduğunu gösteriyor. Aynı zamanda sol-sağ kutuplaşmasını artık Erdoğan karşıtlığı-Erdoğan destekçiliği yarılma hattı üzerinden okumak gerekiyor. Son yıllarda ideolojik cetvelde solda konumlanmak üst düzey Erdoğan karşıtlığını gösteren bir tercih. İYİ Parti de yeni seçmen sosyolojisi çerçevesinde merkezin CHP’ye bakan yüzünde konumlanıyor. Parti seçmen grupları haricinde, merkezde konumlanmasıyla dikkat çeken iki büyük seçmen grubu ise kararsızlar ve protestocular. Kararsızların %79’u, protestocuların %84.1’i merkez seçmen. Tercih değiştirmeye görece daha açık seçmenler merkezde yoğunlaşmış. CHP ve HDP solda, AKP ve MHP sağda konumlanırken, İYİ Parti’nin daha merkez bir pozisyonda yer alması, partinin kararsızlar ve protestoculara daha yakın bir adres olabileceğine işaret ediyor. Yine de İYİ Parti’nin AKP ve MHP’den seçmen çekme potansiyelini anlamak için 2018 seçimleri sonrası AKP ve MHP’den uzaklaşan seçmenlere bakalım. Tablo 3: İttifak ve partilerin 2018 seçimleri sol-merkez-sağ seçmen dağılımı (TEAM) 2018’de Cumhur İttifakı’na oy veren seçmenin %5.2’si solda, %25’i merkezde, %69.8’i sağda konumlanıyordu. Tablo 4: Cumhur İttifakı’nda kalan ve ittifaktan uzaklaşan seçmenin sol-merkez-sağ seçmen dağılımı (TEAM) 2018’den sonra ise Cumhur İttifakı’nda kalan ve ittifaktan uzaklaşan seçmeni iki gruba ayırıp kıyasladığımızda, sol-merkez-sağ dağılımının bariz bir şekilde farklılaştığı görülüyor. AKP ve MHP’de kalanlarda sağ seçmen oranı %75.9’u bulurken, AKP ve MHP’den kopan seçmende sağ seçmen oranı sadece %21.7. Merkez ve solun toplamı %78.3’e ulaşıyor. Cumhur İttifakı’ndan kopanlarda merkez seçmenin ağırlığı dikkat çekici (%59.4). Kopanlar arasında solda bulunan seçmen oranı ise %19. Bu oran AKP ve MHP’de kalan sol seçmen oranını neredeyse 6’ya katlıyor (%3.4) Tablo 5: Sol-merkez-sağ seçmenin Cumhur İttifakı’nda kalan ve ittifaktan uzaklaşan seçmen oranına göre dağılımı (TEAM) 2018 Cumhur seçmenlerinde sol-merkez-sağ bloklarına göre, kalan ve giden oranına baktığımızda tablo daha da net anlaşılıyor. 2018’de AKP veya MHP’den birine oy veren sol seçmenin %41.3’ü artık Cumhur seçmeni değil. Merkez seçmenler arasında uzaklaşanların oranı ise %26.8. Sağ seçmende Cumhur’dan ayrılanlar sadece %3.5’ta kalıyor! Cumhur İttifakı’nın mevcut sağ seçmeninin ittifaktan kopma ihtimali neredeyse 0’a yakın. Peki İYİ Parti mevcut oyunu parti ve ideoloji dağılımına göre hangi seçmen gruplarından alıyor? Tablo 6: Mevcut İYİ Parti seçmeninin 2018 oy tercihlerine göre dağılımı (TEAM) Mevcut tabloda İYİ Parti’ye oy verenlerin büyük çoğunluğu 2018’de yine İYİ Parti’ye oy veren seçmenler (%73.4). AKP, CHP ve MHP’den gelenler birbirine yakın oranlarda (%4, %5.9, %4.8). 2018’de oy kullanmayanlardan gelen oyların payı %7.6’ya ulaşırken, yeni seçmende oyu kısıtlı (%3.5). Tablo 7: Mevcut İYİ Parti seçmeninin 2018 oy tercihlerine göre dağılımı, sol-merkez-sağ seçmen kırılımı (TEAM) İYİ Parti’ye yeni gelen seçmenler parti bazında ve üçlü ideolojik kırılıma göre incelendiğinde, sağ seçmen oranı hiçbir partide %20’yi bulmuyor. Diğer bir ifadeyle İYİ Parti, 2018’deki mevcut oyuna eklediği yeni oyların yaklaşık %85’ini merkez ve solda bulunan seçmenlerden almış. CHP ve MHP’den gelenlerde sol oranı daha yüksek. Fakat AKP’den gelenler, 2018’de oy vermeyenler ve yeni seçmenlerde İYİ Parti’ye yönelenler arasında merkez seçmen oranı %50’yi aşıyor. Sonuç Türkiye’de sol-sağ ideolojik cetvelinin yansıttığı “esas” kutuplaşma/bölünme hattı artık laik-dindar, devletçi-piyasacı, özgürlükçü-otoriter, ilerici-muhafazakar ayrımlarından biri değil. Doğrudan Erdoğan karşıtlığı ve Erdoğan destekçiliği ayrışması. Değişen seçmen sosyolojisi perspektifiyle İYİ Parti’nin Erdoğan karşıtı bir parti olarak, sağda değil, merkezin sola yakın tarafında, yani CHP seçmenine yakın bir pozisyonda konumlandığını belirtmek gerek. “Eski Türkiye” oy dinamiklerine benzetilirse, İYİ Parti DSP ve DYP’nin görevini aynı anda icra eden, CHP ve MHP arasında konumlanan bir parti. Böyle bir partinin İslami ve Erdoğancı sağ kesimden oy alma olasılığı çok düşük. Yani Ömer’in yolu merkeze çıkmıyor. Fakat İYİ Parti’nin doğru stratejiyle merkezden oy kazanma olasılığı hiç de az değil. Nitekim Cumhur İttifakı’ndan uzaklaşan seçmen, 2018’de oy kullanmayan seçmen, kararsızlar ve yeni seçmende merkez seçmen ağırlığı var. Bu gruplar merkezde toplanan büyük bir seçmen havuzunu oluşturuyor. İYİ Parti, Cumhur İttifakı ile kazanılması mümkün olmayan milliyetçi-muhafazakarlık yarışına girip HDP ile kavga etmek yerine, merkeze hitap eden, dış politika ve milli güvenlik konularının daha arka planda yer aldığı, somut ve gündelik sorunlara yönelik çözümlere odaklanan ve Türkiye’nin yeniden görece özgür ve Batılılaşmış kimliğine geri dönmesini arzulayan bir vizyonla merkezde yoğunlaşan potansiyel seçmen kitlesine rahatlıkla hitap edebilir. --- [1] Çarkoğlu, Ali. "The nature of left–right ideological self‐placement in the Turkish context." Turkish Studies 8.2 (2007): 253-271. [2] http://www.teamarastirma.com/wp-content/uploads/2021/04/TEAM-Se%C3%A7men-E%C4%9Filimleri-Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1-2020.pdf