Öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır.
İnsan yaşamında yeterli ve dengeli beslenmenin önemli olduğu dönemlerden birisi, çocukluk çağıdır. Çocukluk çağının en önemli dönüm noktası ise okula başlama ve çocuğun okul yaşantısıdır. Bu dönemde beslenmenin yeterli ve vücut gereksinimlerine uygun olması çok önemlidir. Çünkü bu dönem büyüme ve gelişmenin çok önemli olduğu, duygu, düşünce, davranış ve tutumun gelişme çabasının yoğunlaştığı bir süreç olmasının yanı sıra fizyolojik, psikolojik değişme ile sosyal olgunluğa hazırlanma sürecini de içerir. Doğru beslenmenin okul başarısına katkısı ise su götürmez bir gerçektir.
SAĞLIKLI ÇOCUKLAR MUTLU YARINLAR!
Sağlıklı, mutlu ve başarılı çocuklar yetiştirmek son derece önemli. Çocukların ve gençlerin büyümek, öğrenmek ve gelişmek için ise doğru yakıta ihtiyaçları vardır. Peki doğru yakıt nedir? Elbette protein, posa, vitamin ve mineraller... Çok fazla gereksiz kalori içeren hamur işleri ve şekerler değil. Çocuklar ne kadar yeterli, dengeli ve keyifli beslenirlerse, yanlış atıştırmalık ya da yüksek kalorili besinlere (cips, şekerlemeler, hazır gıdalar) o kadar az ihtiyaç duyarlar.
YANLIŞ BESLENME ÇOCUKLARDA OBEZİTE VE PEK ÇOK HASTALIĞI TETİKLİYOR
Çocuklarda yanlış beslenme alışkanlıkları sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarının başında obezite (şişmanlık) gelmektedir.
Obezite, esas olarak yetişkin yaş grubunu ilgilendiren bir sorun gibi görünse de başlangıcının çoğu kez bebeklik ve adölesan dönemlere uzanması nedeniyle çocukluk yaş grubunu da doğrudan ilgilendirmektedir.
Çocukluk çağı obezitesi ilerleyen yaşlarda başta kalp hastalıkları olmak üzere, şeker hastalığı, hipertansiyon gibi birçok kronik durumla ilişkilidir.
SAĞLIKLI BESLENEN ÇOCUK OKULDA DAHA BAŞARILI!
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur.
Aileler çocuklarının yalnızca okul başarılarıyla değil, onların büyüme ve gelişmelerini izleme ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmeleriyle de yakından ilgilenmeli ve kendi beslenme alışkanlıkları ile örnek olmalıdırlar.
ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI BESLENMEYİ SAĞLAMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Özellikle okulöncesi yaşlardaki çocukların sağlıklı beslenme konusunda bilgilendirilmesi, oyun-şarkı-etkinlik-el becerisi gibi ilgilerini çekecek araçlarla beslenmelerinde davranış değişiklikleri yaratılması; ebeveynlerin bu konuda çocuklarına örnek teşkil edecek davranışlar sergilemesinin sağlanması, çocuk yaşta obezite görülme sıklığını düşüren önemli konular arasında yer alıyor.
Okul çağı çocuğun toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak girdiği bir dönemdir. Okul öncesi çağda çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile etkilerken, okul çağında arkadaşlar/akran grubu, reklamlar gibi etkenler, okulda beslenme konusunda denetimin olmaması, özellikle annenin çalışmasına bağlı olarak okuldan eve gelince, kendi kendine yiyecek hazırlaması sonucu çocukta yanlış beslenme alışkanlıkları gelişebilmektedir. Bu nedenle çocuğun yeterli ve dengeli beslenebilmesi için çocuğun, ailenin, okul yönetimindeki bireylerin ve öğretmenlerin beslenme konusunda bilinçli ve eğitimli ve iş birliği içerisinde olmaları gerekmektedir. Bu konuda yapılabilecekleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz;
Uzun süreli televizyon seyretme, bilgisayar kullanımından kaçınılmalı, düzenli spor yapma alışkanlığı kazanılmalıdır. Çocukların gerek okul yönetimi gerekse de ebeveynleri tarafından sevdikleri herhangi bir spor dalı ile ilgilenmeleri teşvik edilmelidir.
ANNE BABALARA VE ÖĞRETMENLERE BESLENME EĞİTİMİ
Öncelikle çocuğun beslenmesinde birinci derecede görevli olan annelerin ve diğer aile bireylerinin, örgün eğitimin her aşamasındaki çocukların ve onları eğitecek olan öğretmenlerin, beslenme eğitiminden geçmesi ve bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Özellikle öğretmenler, çocukların kahvaltı yapıp yapmadığını sorgulamalı ve sağlıklı beslenme ile ilgili küçük oyun ve aktiviteler düzenlemelidir.
Beslenme Alışkanlıklarının Düzenlenmesi:
- Çocuklarda beslenme çocuğun yaşına, cinsiyetine, vücut ağırlığına, fiziksel aktivite düzeyine göre düzenlenmelidir,
- Ara ve ana öğünlerde dengeli besin seçimi sağlanmalıdır,
- Enerjisi yüksek içecekler tercih edilmemeli, sıvı tüketimi arttırılmalıdır. Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips, gazlı içecekler yerine ayran, yoğurt, meyve, sağlıklı yemişler (badem, ceviz gibi), sütlü tatlılar, sağlıklı sandviçlerin tercih edilmesi çocukların sağlıklı beslenmeleri açısından daha yararlıdır.
- Hazır gıdalardan olabildiğince uzaklaşılmalıdır,
- Günlük yağ miktarının ve örüntüsü dengeli düzenlenmelidir,
- Yeterli sebze ve meyve tüketimi (5 porsiyon) ile günlük posa miktarının yeterli miktarda alınmalıdır,
- Gereksinmeye uygun miktarların düzenlenmesinde davranış değişikliği yaratılmalıdır.
Sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite akademik başarı için olmazsa olmaz iki önemli yaşam biçimidir. Çocuklarımız ve gençlerimiz bu yönde desteklenmeli, motive edilmeli ve izlenmelidir.
YAŞAM BİÇİMİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ
- Daha aktif bir yaşam tarzının geliştirilmelidir
- Uzun süreli televizyon seyretme, bilgisayar kullanımından kaçınılmalı, düzenli spor yapma alışkanlığı kazanılmalıdır. Çocukların gerek okul yönetimi gerekse de ebeveynleri tarafından sevdikleri herhangi bir spor dalı ile ilgilenmeleri teşvik edilmelidir.
Reklamların denetlenmesi
- Özellikle çocukların ilgisini çekecek, enerji değeri yüksek, besin değeri düşük besin maddelerinin reklamları (en azından çocukların ekran başında olabilecekleri saatlerde) sınırlandırılabilir.
Okul kantinlerinin denetlenmesi
- Okul kantinlerinde çocuğun sağlığı ve beslenmesine uygun besinlerin satışı sağlanmalıdır. Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığımız tarafından yapılan çalışmalar ve alınan önlemler kapsamında artık okul kantinleri denetlenmektedir. Bu tüm ülkede etkin hâle getirilebilir.
- Her aşamadaki eğitim kurumlarında beslenme servisleri diyetisyen denetiminde olmalıdır.
KAHVALTI OLMAZSA OLMAZ!
Yapılan çalışmalar özellikle çocuklarda kahvaltı alışkanlığının obeziteyi engellediği yönündedir.
Öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
Çocuklar için dengeli bir kahvaltı örneği:
- 1 dilim Peynir,
- 1 adet haşlanmış yumurta,
- Bir taze meyve ve mevsim sebzeleri (özellikle yeşil yapraklı sebzeler)
- 1 dilim tam tahıllı ekmek
- Zeytin veya ceviz gibi sağlıklı yağlar
BESLENME ÇANTAM KONTROL ALTINDA!
Anne ve babalar çocukların beslenme çantası içeriğinin, sağlıklı seçeneklerden oluşmasına dikkat etmelidir…Beslenme çantasında yer alabilecek sağlıklı yiyecek alternatiflerini sıralayacak olursak;
- Sağlıklı sandviçler (tam tahıllı ekmek ile hazırlanmış, peynirli, tavuklu ve mevsim yeşilliklerinden oluşan.. )
- Yoğurt, ayran, kefir
- Meyveler,
- Ev yapımı kek (şeker yerine meyvelerle tatlandırılabilir)
- Kuru meyveler ve badem ya da ceviz ile oluşturulmuş atıştırmalık paketler
- Ev yapımı meyve pestilleri
- Havuç ve salatalık çubukları
Beslenme çantasının içinde yer alan besinler kadar bu çantanın temizliği de çok önemlidir. Ve çocuğunuz her okuldan geldikten sonra temizlenmeli ve bir sonraki güne hazır edilmelidir.
Televizyon ve bilgisayar karşısında geçirilen zaman arttıkça çocukların sağlıksız besin tüketimleri de artmaktadır. Bu nedenle günlük televizyon ve bilgisayar karşısında geçirilecek zaman anne baba tarafından sınırlandırılmalıdır.
BİLGİSAYAR VE TELEVİZYON KARŞISINDA GEÇİRİLEN ZAMANA DİKKAT!
Televizyon ve bilgisayar karşısında geçirilen zaman arttıkça çocukların sağlıksız besin tüketimleri de artmaktadır. Bu nedenle günlük televizyon ve bilgisayar karşısında geçirilecek zaman anne baba tarafından sınırlandırılmalı, bu bir kural hâline getirilmeli ve çocukla paylaşılmalıdır. Yapılan çalışmalar çocukların günde 2 saatten daha fazla televizyon ve bilgisayar karşısında (ödev ve araştırmaları dışında) vakit geçirmemelerini önermektedir.
DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTE HAFIZA VE ÖĞRENME BECERİSİNİ DESTEKLİYOR
Yapılan çalışmalar, düzenli olarak yapılan fiziksel aktivitenin bilişsel performansı arttırmasının yanı sıra beyin yapısı ve işlevinin geliştirilmesinde de etkili olduğunu göstermiştir.
Ez cümle, sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite akademik başarı için olmazsa olmaz iki önemli yaşam biçimidir. Çocuklarımız ve gençlerimiz bu yönde desteklenmeli, motive edilmeli ve izlenmelidir. Bu nedenle, daha sağlıklı nesillerin yetişmesini ve gelişmiş bir öğrenme ortamını teşvik eden, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktiviteyi artırmaya yönelik programları destekleyecek daha fazla kamu politikası girişimlerine ihtiyaç vardır.
Sağlıklı bir eğitim ve öğretim yılı olması dileklerimle...
---
Kaynaklar
- Murimi MW, et al. Factors that contribute to effective nutrition education interventions in children: a systematic review. Nutr Rev. 2018 Aug 1;76(8):553-580.
- Asigbee FM, Whitney SD, Peterson CE. The Link Between Nutrition and Physical Activity in Increasing Academic Achievement. J Sch Health. 2018 Jun;88(6):407-415.
- Cusick SE, Barks A, Georgieff MK. Nutrition and Brain Development. Curr Top Behav Neurosci. 2022;53:131-165.
- O'Loughlin EK, et al. Correlates of perceived success of health-promoting interventions in elementary school. Health Promot Chronic Dis Prev Can. 2022 Sep;42(9):398-407.
- Donnelly JE, et al. Physical Activity, Fitness, Cognitive Function, and Academic Achievement in Children: A Systematic Review. Med Sci Sports Exerc. 2016 Jun;48(6):1197-222.