Globalleşen barınma sorununa İspanyol yaklaşımı

İspanya’da kira fiyatları, 2013-2018 yılları arasında %50 arttı. Buna bir çözüm olarak Bakanlar Kurulu’nda onaylanan yasa meclisten geçerse İspanya Avrupa’da kira fiyatlarının devlet kontrolüne girdiği ülkeler arasına girmiş olacak. İspanya’da genç işsiz oranı %33 ve gençler ortalama 30 yaşına kadar aileleri ile yaşamak durumunda kalıyor. Mülklerini kiralamayan emlak yatırımcılarının evleri evsiz ve muhtaçlara devlet tarafından tahsis edilebiliyor. Nedenleri kısmen farklı olsa da İstanbul’da yaşanan konut-kira krizinin bir benzeri İspanya’da da yaşanıyor. 2013 sonrasında hızla artmaya başlayan ev fiyatlarına yetişemeyen genç İspanyollar kiralık konuta yönelince, kiralık konut fiyatları da orantısız olarak artmaya başladı. Buna etki eden diğer faktörler, paylaşım ekonomisi ve bu sektörün önemli bir gelir kaynağı olan turizmdeki yükselen payı ve 2000 sonrası gelen 5 milyon göçmen oldu. Sonuçta kira fiyatları, 2013-2018 yılları arasında %50 arttı. İspanya’da ev sahipliği oranı Avrupa’daki diğer ülkeler ile kıyaslandığında hep yüksekti. Ancak 2001’de %82 olan bu oran, 2017’den itibaren hızla düşerek bu yıl %76’ya düştü. Buna bir çözüm olarak geçtiğimiz hafta Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan yasa meclisten geçerse İspanya Avrupa’da kira fiyatlarının devlet kontrolüne girdiği ülkeler arasına girmiş olacak. Bu yasaya göre; kiraların TÜFE’nin 5 puan üstünde yükseldiği bölgelerde kira artışına sınırlama getiriliyor. Bunun dışında yüksek miktarda konut sahibi olanlar, boş duran mülkleri için daha çok vergi ödeyecek, sınırlı sayıda evi olanlar ise kirayı arttırmadıkları takdirde vergi indirimlerinden faydalanabilecek. Aslında aynı soruna çözüm olması için geçen sene de bir dizi kanun değişikliği yapılmıştı. Buna göre, 2008’de İspanya’da yaşanan emlak balonu sonrasında devlet eliyle borcu olan evlerin toplandığı “SAREB (Bankacılık sektörünün yeniden yapılanmasından kaynaklanan varlık yönetim şirketi)” den yüklü miktarda emlak kapatan yatırımcı ve gayrimenkul tröstlerinin kiralamadıkları evleri, sosyal konut projesi olarak aile içi şiddet mağdurları, evsizler ya da muhtaç durumda olan kişilere yaşamaları için tahsis edilebiliyor ve devlet bunun için kiralayanlar adına mülk sahibine konut başına ortalama 600€ ödüyor. MÜDAHALELER İŞE YARADI, İSPANYA KİRALARIN EN AZ ARTTIĞI ÜLKE OLDU Bu, gerek atıl durumda olan konut stoğunun ekonomiye kazandırılması, gerek evsiz ve mağdurlara barınma sağlaması ve gerekse de kiralanmaya hazır ev arzının artacak olmasından dolayı kira fiyatlarını belli ölçüde kontrol altına almaya yarayan bir inisiyatif. Sosyal demokrat PSOE ve popülist sol Podemos koalisyonu tarafından yürürlüğe sokulan bu tür “müdahaleler” İspanya’da gençler ve sosyal demokrat kesimde kabul görmesine rağmen, özellikle liberal Popular Party elinde bulunan yerel yönetim (eyalet) bölgelerindeki mülk sahibi seçmenler tarafından büyük oranda eleştiriliyor. Oysa tüm bu kargaşa içinde bu yıl kira bedellerinde geçen seneye göre azalma olduğu da bir gerçek; İspanya 2021 Ağustos itibariyle son bir yılda Avrupa’da kiraların en az arttığı ülke oldu. Enerji krizinin sekteye uğrattığı COVID toparlanma sürecinin sonunda İspanya için barınma sorunu sadece buzdağının görünen kısmı gibi. Çözülmeyi bekleyen esas sorun, hızla artan yaşlı nüfus oranı ve bunu daha da derinleştiren yüksek genç işsizlik oranı olacak.