Edison’dan paradokslara: Enerji ve kişisel veriler

Değerlerle ilerlemek ancak güvenliğin ve hakların teminiyle, açıkça hukuk devleti ilkesi öncelik haline getirilerek ve adımların akılla, vicdanla atılmasıyla sağlanabilir.  1. 27 Ocak 1880… Thomas Edison, ABD’de 223898 numara ile elektrikle çalışan akkor ampulünün patentini alır. 27 Ocak 2022… 142 sene sonra aynı günlerde Türkiye’de organize sanayi bölgelerinde elektrik kesintileri uygulanmaktadır. Aynı günlerde yine ülkemizde elektrik faturalarının kademeli hesap denilmekle birlikte bu kademenin sınırlarının netlikle anlaşılamadığı ve faturanın fatura değil ateş olduğu dile getirilmektedir. 2. 8 Ocak 1981… Avrupa Konseyi 108 No’lu Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireyleri Korunması Sözleşmesi Strazburg’da imzaya açılarak kabul edilir ve 1 Ekim 1985 tarihinde yürürlüğe girer. Türkiye, Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireyleri Korunması Sözleşmesi’ni imzalayan ilk ülkelerden olmuştur. Sözleşmenin kabul edildiği 28 Ocak, Veri Koruma Günü (Veri Gizliliği Günü) olarak kutlanmaktadır. 28 Ocak 2022… Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun (KVKK) düzenlediği Veri Koruma Günü panel serisindeki konuşmasında Adalet Bakanı Sayın Abdülhamit Gül, “Kişisel veriler, kişinin en temel haklarından biridir,” der. Bu ifade, Bakan’ın resmi görevle katıldığı bir toplantıdaki son ifadesidir. Aynı günlerde ülkenin en büyük metropolünün, İstanbul’un Belediye Başkanı Sayın Ekrem İmamoğlu’nun bulunduğu MOBESE görüntüleri, kişisel verilerin korunmasına aykırı şekilde kamuoyuna yansıdığı iddiası ile gündemdedir. 3. 4 Ocak 2022… Apple, piyasa değeri 3 trilyon doları aşan ilk şirket olur. Bu açıklamadan 5 gün önce, Mississippi'de Amber Norsworthy’nin telefonuna bir bildirim gelmiştir. Bildirimde, bilinmeyen bir cihazın adı geçenin hareketlerini takip ettiği belirtiliyordur. 24 Ocak 2022… Apple, nesnelerin kaybolmaması için kullanıma soktuğu AirTag cihazlarının güvenlik ayarlarını değiştirir, Apple kullanıcıların kendilerini ve verilerini nasıl güvenli tutabileceklerine ilişkin yeni bir güvenlik rehberi yayımlar. Yapılan son araştırmalar, bu cihazların insanların takip edilmesi için kullanıldığını meydana çıkarmıştır. Şirketin Kişisel Kullanıcı Güvenlik Rehberi'nde, "teknoloji yüzünden taciz edildiği ya da takip edildiğinden endişe duyan kişilere" destek verilebileceği belirtilir. Kullanıcıların dışarıdan bir AirTag cihazıyla karşılaştıklarında neler yapabilecekleri de rehberde anlatılır. Tüm bu gelişmeler bize neyi gösteriyor? Paradokslar, çelişkiler; hayatın, bilimin, birikimin adeta lineer bir çizgiyle devam etmediğinin, araçların, aygıtların ancak saiklere bağlı olarak insaniyetin lehine kullanılabileceğinin göstergeleridir. Değerlerle ilerlemek ancak güvenliğin ve hakların teminiyle, açıkça hukuk devleti ilkesi öncelik haline getirilerek ve adımların akılla, vicdanla atılmasıyla sağlanabilir. YAŞAMI İLERİ TAŞIYAN DEĞERLER VE HUKUK DEVLETİ Hukuk; özgürlüğü tanır, korur, kullanım tarzını belirler, toplumu ilkelerle saptanmış bir özgürlük anlayışına göre inşa eder. Özgürlük, toplumun bireye açtığı bağımsızlık alanıdır. Bu mahremiyet alanı, toplumsal ve kamusal olanın sınırıdır. Hukuk, evrensel ölçüyü ve bireylerin özgürlüğünün eşit derecesini saptar. Hukukun ve hakkın tarihsel gelişimine bakarsak ifade etmeliyiz ki, ancak hukuki eşitlik varsa sarih ilerleme olmuş, sağlam dönüşüm yaşanmıştır. Eşitliği tamamlayan husus ise hukuki güvenlik ve öngörülebilirliktir. Ceza Kanununun öngördüğü kişisel güvenlikle ilgili olarak İstanbul Belediye Başkanı’na dahi sirayet eden bir husus varsa; özgürlükler, insan hakları ve hukuk devleti tanımlarının yeniden ve yeni verilerle vurgulanması, yorumlanması iyidir, gereklidir. Gerçek şu; hukuk devleti, hukuki güvenliğin sağlanmasında, özgürlüğü savunmada en ileri noktadır. Gerçek, hukukun ereğinin, özgürlüğü ve bu manada hakları korumayı, savunmayı, güvence altına almayı kapsadığıdır. Teknolojinin gelişiminde de günlük hayatın yönetiminde de haklar merceği temel kaynak olursa, küresel ve toplumsal düzende ufuk açılır. Gerçek, ihracata yönelik ekonomik programdan bahsediliyorsa, organize sanayi sitelerinde elektrik kesintilerinin bir an önce çözümlenmesinin, akışta teşviki haiz dönüşüm için şart olduğudur. Gerçek, insan haklarının hukuksal anlatımının, hakların tanımının, enerjiyle alakalı çalışma ve girişimcilik haklarından kişisel verilerin korunması hakkına dek illiyet bağının siyasal ve ülkesel etkiyi aştığıdır. Gerçek, girişimciliğin de, çalışma hakkının da, yaratıcılığın da, kişisel verilerin korunmasının da Y. Madiot’a atıfla, “insan kişiliğinin onurunu kuran doğal adalet ilkelerini hukuk düzenine ifade eden haklar” olduğudur.

Gerçek, kişinin maddi ve manevi bütünlüğünü öngören, ifade özgürlüğünü, siyasal haklarını kapsayan hukuk devleti teminatıdır.

Evet, Anayasa, yasa, bildirge, yönetmelik ve mahkeme kararlarının yanında idari uygulamalar bütünsel bir yaklaşımı gerektiriyor. Edison’dan bugüne; teknolojik gelişmeler yaratıcı, yaşamı ileriye taşıyan değerlerdir. Kişisel güvenlik; özgürlüğün sağlanmasının aygıtı olursa olumlu biçimlendirmeye yönelik bir anlam, ışık, politika kuşanır. Gerçek, kişinin maddi ve manevi bütünlüğünü öngören, özel ve ailesel yaşama ilişkin haklarının yer aldığı ifade özgürlüğünü, siyasal haklarını kapsayan, bununla birlikte ikinci kuşak haklar olarak geçen çalışma, girişimcilik, iktisadi haklar, toplumsal güvenlik, sağlık hakkı gözetilerek hareket eden bir hukuk devleti teminatıdır. SÜREKLİLİK VE GÜNCELLİK Enerjiden güvenliğe gerek ülkemiz gerek dünyada, tüm hakların işlerliğini sağlayan kavrayış, bütünsel bakış, edim için süreklilik ve güncellik esastır. Anayasa Hukuku bakımından 18. yüzyılda başlayan bildirge geleneğinden bugüne; ancak yaratıcı ve yaşamı ileriye taşıyan değerleri kabul eden, uygulayan bir hukuk anlayışı, süreklilik ve güncellikle vatandaşlık haklarını, özgürlüğü ve iyi hayat hakkını ilerletmiştir, ilerletecektir. Neden süreklilik? Çünkü her zaman yön ilkelerle belirlenir. Neden güncellik? Çünkü her ülke için ve şimdi uygulamaların gözden geçirilmesi, hukukun üstünlüğü prensibine farkındalığın her saniye zinde tutulması gerekir. Çünkü Edison’dan bugüne enerjiden, patentten, yenilikten, ekonomide ve medeniyette fırsat eşitliğini içeren ışıktan, atılımdan, ilerlemeden bahis açacaksak; dingin akılda zindeliği, enerjide planlamayı, diplomaside neyi uygulayıp neyi uygulamama kararlarını gözden geçirmeyi ve kişisel verilere yönelik adaleti her saniye amaç kılmak önemli! Dünyada ve ülkemizde… İşte yasa, işte anlayış, işte dürüst hedef!