Somut çağdaş olaylar, örnekler, meseleler; fikri hakların hukukunu incelerken değere değer katma göstergelerini ve buradan hareketle ekonomi politikalarını tasvir ediyor.
Geçen hafta heyecan verici ve bol katmanlı bir açıklamalar, demeçler serisi yaşandı.
Moda markası Hermès’in Jane Birkin adına ürettiği çantalardan birinin NFT koleksiyonu oluşturan sanatçı Mason Rothcshild, “fikrini çalan dolandırıcıları” eserinin sahte versiyonlarını satmakla suçladı.
Hermès’in orijinal Birkin çantaları 9 bin ile 500 bin dolar arası fiyatlarla satılıyor.
10.12.2021’de, 200 ethereum, yani yaklaşık 790 bin dolardan işlem gören çanta NFT’lerini yaratan sanatçı Rothschild, dolandırıcıların MetaBirkins adlı eserlerinin sahte versiyonlarını satarak 35 bin dolar kazandığını ileri sürdü. Rothschild, koleksiyonunu OpenSea adlı çevrimiçi pazarda satışa sunmadan bir gün önce eserlerinin sahtelerinin yine aynı platformda satıldığını gördüğünü beyan etti.
Mevzunun çarpıcı yanı, Hermès’in ifadesindeydi. Hermès; asıl, dijital sanatçının kendi fikri haklarının çalındığını belirtti, “Birkin çantalarının Metaverse ortamında ticarileştirilmesi için sanatçıya izin vermediğini,” duyurdu ve henüz Metaverse’e girmediğini çünkü “el yapımı fiziki nesnelere değer verdiğini” de ekledi. Hermès, “Bu NFT’ler, şirketin fikri mülkiyet haklarını ve ticari marka haklarını ihlâl ediyor ve Metaverse’deki sahte Hermès ürünlerinin bir örneğidir,” diyor.
Financial Times’a açıklama yapan Brabners Hukuk’taki meslektaşlarım, fikri mülkiyet haklarının Hermès’e ait olduğunu, bu satışın gelir akışına müdahale olduğunu, yanlış izlenim bırakıldığını açıkladılar.
PolitikYol’daki NFT ve Hukuk
yazımda belirttiğim gibi; NFT’ler (Non-Fungible-Token) ”akıllı sözleşmeler” biçimindeki yazılım kodlarından oluşmaktadır. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar altında taraflar arasında dijital para birimlerinin veya varlıkların devrini doğrudan kontrol eden açık kaynaklı blok zincir protokolleri olarak nitelendiriliyor.
NFT’ye özel yasa olmaması sebebiyle kıyasen yorumda bulunsak da kanunilik ilkesi nedeniyle mutlaka yasal düzenlemelerde bulunulmalıdır.
Yasaya göre eserin hukuki korumadan yararlanması için yasada belirtilen eser türlerinden biri olmanın yanı sıra sahibinin hususiyetini taşıması şart. Kaldı ki NFT’ye özel yasa olmaması sebebiyle kıyasen yorumda bulunsak da kanunilik ilkesi nedeniyle mutlaka yasal düzenlemelerde bulunulmalı, sorumluluk tanımlamaları yapılmalı, bu sınırlamaların da meşruiyeti sağlanarak kamusal fayda ve etik gözetilmelidir.
Dijital de olsa işleme tıpkı aleniyet ve yayım gibi kendisine hukuki sonuçlar bağlanmış bir fiili durumdur. Somut olayda, ilk etapta yazılı izin olmaksızın işleme, çoğaltma, yayma başta olmak üzere pek çok fikri hakkın ihlâli olduğu düşünülmekle birlikte olası uyuşmazlık dosyasında somut delillere göre gerekçelendirme ile hüküm kurulur.
Aslında mesele, sadece söz konusu ihtilafın ne şekilde işleyeceği ve sonucundan çok öte. Metaverse ve hukuki tanımlamaların, sorumlulukların uluslararası anlaşmalar ve verilerle korunmasını kapsamaktan da çok öte.
Önem, Hermès’in tescili, NFT sanatçısının iddiası, gösterilen ilgiden de öte.
Hermès vakıasının ülkemizde yaşanan ekonomik krizle ilgisi nedir?
Önemli olan şu ki; dünyada ve ülkemizde tüm ekonomi politikalarının ve hukuk dallarının birbirine tutarlılıkla bağlayan bir ciddiyet tasavvuru gerek. Yeni ekonomik alanlar, dijital fikri mülkiyet hukuku, geleceğe ilişkin politikalar; vicdan ve ifade özgürlüğünden, bireysel ve kamusal seçimler yapabilme özgürlüğünden bağımsız düşünülemez!
Dünya yeni ticari gelirlere, yaratıcılığın pahasının yükseldiği ekonomiye, endüstriye ve hayata alan açıyor. Bu alanda elbette uyuşmazlıklar, hak ihlâlleri, ihlâllerin sonucunda müzakereler, özel karar verme aşamaları, kanun yolları, hükümler, emsal kararlar, uygulamalar olacaktır.
Türkiye’nin tüm gelirlerini, coğrafi konumunun etkilerini, markalarını ve dolayısıyla varlıklarını, kendi değerlerini değil indirmek, daha da artırmak çabasını bu yönde göstererek ilerlemesi, iyi niyet ve akıl içeren dürüst bir hedefi olmasına bağlı.
Disiplinlerarası karşılıklı iletişimin kurulmasına, sürdürülmesine, yeni olanakların değerlendirilmesine yönelik bir bakış açısıyla, her üretim kolunda olanaklar mevcut.
Ekonomik ve kültürel değerler arasında bir ayrım yapılabileceği gibi kendi içlerinde oluşan ve birbiriyle bazı zaman çelişen ilişkilerin adalet yönü, gerçeği belirliyor, biçimlendiriyor.
Gadamer’in ekonomi tezinde hakikate odaklanmanın tezahürü ve şekillenmesi ancak hukuki tanımlamalarla derecelenir ve reelde yankılanır.
Türkiye’nin tüm gelirlerini, markalarını ve dolayısıyla varlıklarını, kendi değerlerini değil indirmek, daha da artırmak çabasını bu yönde göstererek ilerlemesi, iyi niyet ve akıl içeren dürüst bir hedefi olmasına bağlı.
Debreu’nun betimlemesiyle “değer”, “piyasa fiyatının emtia hacmiyle çarpımı” olarak tarif ediliyor. Değeri ne kadar belirlersen belirle ancak toplumsal adalete, kamusal vicdana uygun bir eder anlayışı ekonomiye yön verir.
Ekonomik ve kültürel değerler arasında bir ayrım yapılabileceği gibi kendi içlerinde oluşan ve birbiriyle bazı zaman çelişen ilişkilerin adalet yönü, gerçeği belirliyor, biçimlendiriyor.
Bu anlamda amaçlarda, önce bir yapısöküme ardından bir konstrüksiyona ihtiyaç var. Markaların, tasarımın, kültürün, bilimsel ürünlerin, coğrafi işaretlerin, hatta hep söylenen jeopolitik konumunun öneminin farkında olarak, bilinçle ve hukuki kararlarla, verimle ön plana çıkarırsınız.
Hak, beyan edilmese de var. Bununla birlikte beyan, telaffuz ettiğiniz hakkı kullanacak olmanızın ilk adımı.
En yüksekte atfedilen dayanıklı değerlerinizi güçlendirerek varlığınızı arttırmak yerinde ve akılcıdır.
Temel modern değer sistemlerine göre üretken yapılanmada, sanayi ve para arasındaki ilişkinin yeniden hukuki ve ekonomik yorumu gerekiyor.
Doğru yorum ise genel şeffaflık ve toplumla açık iletişim artı sorumluluk alma ile mümkün.
En genel tabir ve örneklemle, SWAP Anlaşmalarını kiminle, hangi faiz oranında imzaladığınızdan anlaşmada kuru sabitlememe nedeninize, sabitlemediyseniz uyarlama için girişimlerinizin ifadesine kadar açıklık, getiriler sağlar.
Materyal kültürün yeniden hukuki yorumu, tüm bir hukuk anlayışınızın izdüşümüdür. Belirleyici unsur hukuki güvenlik, değere değer katma olursa edimler manalı hâle gelir.
Kültürel, ekonomik ve marka değerler üzerinden belirleyeceğiniz bakış açınız ve ticari kazanç öngörünüz; tüm bir hukuk anlayışının karakteristik ve tutarlılık içermesiyle doğru orantılıdır. Yapısal olarak entegreolan ekonomi ve hukukun gerçeği yorumlaması, aynı zamanda hakikati şekillendirmesi anlamını da taşıyor. Alan açma hususunda hukuki yönün, gösterilen ilgi ile onaylandığı açık.
Yukarı doğru dönüşüm isteniyorsa kıymetli mercek: Yaratıcılığın hukukundaki gelişmelere ilgi ve olumlu yoruma yönelik bir duruş olması demek, öncelikle kendi değerine sahip çıkma iradesini içeriyor. Büyük resimde, ülkemizin kendi değerlerini değil azaltmak daha da artırmak üzerine kurulu öncelikler siyaseti, yatırımı ve hamleleri amaç olmalı.
Materyal kültürün yeniden hukuki yorumu, tüm bir hukuk anlayışınızın izdüşümüdür. Belirleyici unsur hukuki güvenlik, değere değer katma olursa edimler manalı hâle gelir. Paha biçilemez kazanımlarımız ve geleceğimiz ancak bilgi, ilgi, hukuki güvenlik, güvence ve şeffaflık ile atılım gösterir.
Bilimsel, teknolojik, sanatsal çalışmalardaki değer yaratımına ve değerlerin koruyucu hukuk kalkanına yatırımın akıl dolu bir yaklaşım olduğu kesin.
Süreklilik ve hakkaniyetle yenilenmek takdir, kıymet ve kalite ölçeklerinizi parlatmayı gerektirir. Giderek artan sayıda teknolojik tasarıma ticari değer kazandıran, o ülkenin ve insanlığın zaten var olan örüntüleridir.
Bu örüntülerin temsillerine, yeni sanata, dijital evrene ilişkin hukuki yorumlarda ve doğru ekonomik politikaların bütününe güven, kamusal vicdanda yükselir.
Tüm dünya ekonomisindeki öngörülerden hareketle ülkemizde genel para politikası ve hukuk sistemine; yaratıcı ihtisas alanlarıyla kuvvetli bağın ve değerler sisteminde pahaya ilişkin mantalitenin yeniden ele alınması yerinde olacak. Muhakemenin, bütünsel anlamda tutarlılığı içermesi ve kararların; halkın, vicdanın, üretimin, medeniyetin, adaletin lehine tahsisi ereği elzem.