MEHMET BARAN KILIÇ
@MehmetBaranKl
[email protected]
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Tayyip Erdoğan yaklaşık bir hafta önce, Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanına muhalif belediyeleri işaret ederek "Belediyeleri silkeleyin" talimatı vermişti.
Dün de prim borcu olduğu belirtilen CHP'li İstanbul, Ankara, İzmir, Mersin, Adana ve Şişli belediyelerinin hesaplarına haciz konuldu.
Seçimden 4 ay sonra gündeme geldi
SGK borçları meselesi, CHP'nin çok sayıda belediyeyi kazandığı 31 Mart 2024 yerel seçimlerinden yaklaşık 4 ay sonra gündeme geldi.
Erdoğan 24 Temmuz'da düzenlenen AK Parti Meclis Grup Toplantısı'nda, CHP’li belediyelere SGK prim borçlarını ödemesi çağrısı yapmıştı. Erdoğan'ın bu çağrısından sadece bir gün sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, belediyelerin SGK'ya olan borcunun 96 milyar lira olduğunu ve bu borcun yüzde 67'sinin CHP'li belediyelere ait olduğunu dile getirmişti.
Bakana göre SGK'ya en fazla borcu olan belediyeler şunlardı: "Ankara Büyükşehir Belediyesi 5,7 milyar lira, İzmir Büyükşehir Belediyesi 5,3 milyar lira, İstanbul Büyükşehir Belediyesi 3,3 milyar lira, Adana Büyükşehir Belediyesi 3 milyar lira ve Şişli Belediyesi 1,8 milyar lira."
SGK ayrıca aynı gün, borçların ödenmesi konusunda belediyelere yazı gönderdi.
CHP'nin tepkisi
CHP'yse bu yaşananları 'intikam alma' ve 'CHP'li belediyeleri iş yapamaz hale getirme' çabalarının bir parçası olduğunu kaydetmişti.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Burhanettin Bulut, 25 Temmuz'da yaptığı açıklamada “Aslında burada aynı bir önceki seçimlerde özellikle İstanbul seçimlerindeki hazımsızlık 31 Mart seçimlerinde de devam ediyor” diyerek AK Partili ve MHP'li belediyelerden yıllarca borç tahsili yapılmadığını kaydetmişti.
AK Parti ve MHP'den CHP'ye geçen belediyelerin borçları
31 Mart yerel seçimlerinden sonra çok sayıda belediye AK Parti ve MHP'den CHP'ye geçmişti. Belediyeleri devralan yeni yönetimler, önceki dönemden kalan borçları belediye binasına asmıştı.
CHP Sözcüsü Deniz Yücel, 19 Nisan'da yaptığı açıklamada cumhur ittifakından alınan belediyelerdeki borcun (SGK dahil) 100 milyar lira olduğunu açıklamıştı: “22 yıllık AKP iktidarının merkezi yönetimde yarattığı ekonomik tahribat, yerel yönetimlerde de çok ciddi boyutlara ulaşmış durumda. AKP ve MHP'den devralınan belediyelerin borç yükü 100 milyar lira. Kasaları bomboş. İsraf olağanlaşmış. Gereksiz harcama rekoru kırılmış.”
Cumhur ittifakından CHP'ye geçen belediyelerde, önceki dönemden kalan bazı borçlar şu şekildeydi:
- Beyoğlu Belediyesi (İstanbul): 919,5 milyon lira
- Sancaktepe Belediyesi (İstanbul): 1 milyar 946 milyon lira
- Tuzla Belediyesi (İstanbul): 1 milyar lira
- Denizli Büyükşehir Belediyesi: 11 milyar 130 milyon lira
- Tavas Belediyesi (Denizli): 61 milyon lira
- Amasya Belediyesi: 529 milyon lira
- Kilis Belediyesi: 502 milyon lira
- Kütahya Belediyesi: 1 milyar 700 milyon lira
- Bartın Belediyesi: 251 milyon lira
- Kiraz Belediyesi (İzmir): 332 milyon lira
- Keşan Belediyesi (Edirne): 483 milyon lira
- Ürgüp Belediyesi (Nevşehir): 68 milyon lira
- Alanya Belediyesi (Antalya) : 1 milyar 120 milyon lira
- Kaş Belediyesi (Antalya): 400 milyon lira
- Mustafa Kemal Paşa Belediyesi (Bursa): 328 milyon lira
- Ortahisar Belediyesi (Trabzon): 800 milyon lira
- Elbistan Belediyesi (Kahramanmaraş): 335 milyon lira
- Altınordu Belediyesi (Ordu): 787 milyon lira
- Gölbaşı Belediyesi (Ankara): 1 milyar 60 milyon lira
AK Partili belediyelerin SGK borçları
Erdoğan'ın SGK borçlarını gündem etmesinden bir hafta sonra CHP Yerel Yönetimler ve Dirençli Kentlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Gökan Zeybek, AK Parti ve MHP'li belediyelerden devralınan SGK ve vergi borçlarını açıkladı.
Zeybek, Cumhur İttifakı'ndan CHP'ye geçen belediyelerin 9,8 milyar lira vergi ve 20 milyar lira SGK borcu olduğunu dile getirmişti.
Yine Zeybek'in aktardığına göre SGK'nın Haziran 2024 itibarıyla toplam alacağı 750-800 milyar lira seviyesinde yani belediye borçları, SGK'nın alacağının yaklaşık 10'da biri.
AK Parti'de kalan bazı belediyelerin SGK borçları şu şekilde:
- Sakarya Büyükşehir Belediyesi: 171 milyon 492 bin 530 lira
- Erzurum Büyükşehir Belediyesi: 92 milyon 289 bin 899 lira
- Kayseri Büyükşehir Belediyesi: 38 milyon 223 bin 823 lira
- Samsun Büyükşehir Belediyesi: 2 milyon 277 bin 765 lira
- Malatya Büyükşehir Belediyesi: 279 bin 756 lira
CHP'li belediyeler ne diyor?
İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Cemil Tugay, 2 Eylül'de yaptığı açıklamada belediyenin değil, belediyeye bağlı şirketlerin borcu olduğunu söylemişti. Söz konusu borcun ödenmeyecek bir borç olmadığını belirten Tugay şöyle konuşmuştu: “Vergi ve SGK borcu ise hiç yok. İZSU ve ESHOT’un da aynı şekilde yok. Belediyeye bağlı şirketlerin borcu var. Ancak tüm belediyelerin şirketlerinin borçları var. 2021 yılına kadar şirketlerin de hiç borcu yoktu. Daha önce bakanlığa yapılandırma için başvuru yaptık ama cevap verilmedi. Öte yandan bu, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ödeyemeyeceği bir borç kesinlikle değil. İnsanlarımız müsterih olsun."
PolitikYol'un 29 Temmuz'da yayınladığ özel habere göre İBB'nin de kurum olarak SGK'ya borcu yok. Belediye bünyesindeki tüm çalışanların SGK primleri eksiksiz ödenirken, İBB’nin 31 iştirakinden yalnızca 11’inin SGK’ya borcu bulunuyor. Geri kalan 20 iştirakin ise SGK’ya ödenmemiş herhangi bir borcu yok. İBB’nin 11 şirketinin SGK’ya toplamda 2 milyar 339 milyon lira borcu bulunurken; bu borcun 1 milyar 499 milyonu yapılandırıldı. Bu şirketlerden 8'i Erdoğan'ın konuşmasından önce borçlarını yapılandırmıştı.
AK Partili belediyelere ayrıcalık
Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanı Mansur Yavaş, geçtiğimiz günlerde Erdoğan'ın 'silkeleme' talimatına tepki göstermişti. Yavaş, SGK'nın sadece muhalif belediyelerini 'silkelediğini' belirtirken belediye harici borçlar için harekete geçmediğini kaydetmişti.
Yavaş, şunları dile getirmişti: "SGK'nın alacağının yüzde 9'u belediyelere ait. Bunun yarısı AK Partili, diğer yarısı CHP'li belediyelere ait. Örneğin Ankara'da AK Parti ve MHP'den CHP'ye geçen belediyelerin toplam borcu 2 milyar lira. Daha önce kimseyi silkelememişler. Onların bu şekilde borç yapmalarına izin vermişler ancak milli irade bu şekilde tecelli edince görüyoruz ki hala hazmedilememiş. Belediyemizin de alacakları var. Belediyemizin alacaklarına gelince hiç ses çıkmıyor. Belediyelerimizin de alacaklarını ödesinler, mahsuplaşalım. Bunlar çözülmeyecek şeyler değil. Ancak şu algıyı kesinlikle kabul etmiyorum: SGK'nın alacaklarının 10'da biri belediyelerden, yüzde 90'ını kimden? SGK'nın 6 ayda bir bunu açıklaması gerekiyor. SGK hangi patronlardan alacaklarını almadı? Hangi patronlardan alacaklarını erteliyorlar? Neden onları silkelemiyorlar?"
CHP Genel Başkanı Özgür Özel de 31 Temmuz'da yaptığı açıklamada belediyeler AK Parti'deyken borçlarla ilgili kolaylık sağlandığını ancak belediyeler kaybedilince bu kolaylığın ortadan kalktığını belirtmişti: "Belediyelerde şöyle de bir alışkanlık gelişmiş. Süreç içinde nasılsa belediyeler AKP’de, SGK vergi borçlarına af çıkarıyorlar. Faizlerini siliyorlar. Uzun taksitlere bölüyorlar. Böyle olunca da bütün belediyeler böyle davranmaya başlamış. Burada suç belediye başkanında da değil. Ülkeyi yönetenin yönetim biçiminde. Şimdi de gelmişler, yıllardır yapmadıklarını, yıllardır ne yapıyorlar? Hal böyle olunca Meclis’e bir kanun getiriyorlar. Borçların yapılandırılması diyorlar, faizleri siliyorlar, eşit taksitlere bölüyorlar. Şimdi belediyeleri CHP aldı diye ‘Faiziyle bir ödeyin. Yemeği Melih Gökçek yemiş. Hesabı Mansur Yavaş ödesin.’ Birikmiş borç, kabarmış, kabarmış, kabarmış. Dediniz ki ‘Mansur Yavaş yönetmesin.’ Millet ‘yönetecek’ dedi. ‘Ayşe Ünlüce yönetmesin’ dediniz, millet ‘yönetecek’ dedi. Saygı göstereceklerine asker gelip darbeyi yapıp elini kolunu bağlıyor."
30 Kasım'da konuşan Özel, AK Partili belediyelerin arsa karşılığında borçlarının silindiğini kaydederken CHP'li belediyelerin bunu yapmasına müsaade edilmediğini kaydetmişti: "Tekirdağ’da Süleymanpaşa Belediyesi bizdeyken, borçlara karşı yapılandırmayı reddet, bir dönem kendi hatamızdan size kaybettik. Borçların hepsi ödenmiş. Ne kadar iyi dedik. ‘Dört tane arsa vermişler’ dediler. Dedim helal olsun belediye başkanına. Arsayı vermiş, borcu sildirmiş. Dediler ki ‘üstünde cami de var ama’. Eğer belediye AK Parti'li ise belediyeye üstünde cami olan arsayı, arsa bedeli üzerinden borçlardan düşen ama CHP olunca tüm tekliflere karşı ‘Aman ha bunlara yağmurlu havada su vermeycektik."
Özel, beş gün önce yaptığı başka bir açıklamada da SGK'nın alacaklarını 6 ayda bir açıklaması gerektiğini ancak bunu açıklamayarak yandaş şirketleri koruduğunu belirtmişti: "Önce bir kanun bunu söylüyor, ‘Sosyal Güvenlik Kurumu’na kimin borcu var, yukarıdan aşağıya bir açıkla bakalım.’ Bunu 6 ayda bir açıklamaları lazım, yıllardır açıklamıyorlar. Nerede yandaş şirketler var, nerede bunların desteklediği bütün ihaleleri verdiği şirketler var, bu şirketler vergi vermiyorlar, sıfır matrah. 43 şirketleri var bunların 36-37’si hiç vergi vermemiş geçen sene. Ve sigortaya da öldür Allah para ödemiyorlar. Bugün sigortanın bütün belediyelerden, her partiden bütün belediyelerden 10 lira alacağı varsa, toplam 100 lira alacağı var. O 100 liranın peşine düşeceğine buradaki 10 liranın peşine düşüyor. Bu 10 lira borcu da geçmişte kendi belediyeleri yaptı."
Sayıştay raporları
Eylül ayında açıklanan Sayıştay raporlarına göre SGK, 2023 yılında yaklaşık 310 milyar lira alacak tahsil etmiş.
Bu da haciz konulan şirketlerin sahip olduğu iddia edilen borcun yüzde 7-8'i kadar.
