Başka bir engelli politikası mümkün
Bu yazının amacı, İzmir’de 10 yıldır sessiz sedasız devam eden bu çalışmaların (Engelsizmir) somut çıktılarının Türkiye’deki tüm kentlere iyi örnekler olarak yaygınlaştırılması konusunda ilham vermektir.
Türkiye’de engelli hakları konusu seçimden seçime gündeme gelen ve siyasal iktidarın hâkim söylemi altında belirlenen bir niteliğe sahiptir. Bu söylemi siyasal iktidar genellikle sosyal politikalar, sosyal yardımlar ve medya üzerinden belirlerken, seçimlerden sonra engelliler unutulmakta ve kamusal alanların, hizmetlerin düzenlenmesinde engelli bireylerin ihtiyaçlarını dikkate almayan uygulamalar yapılmaktadır. Bu yüzden engelli bireylerin parklarda, sokaklarda, kültürel mekânlarda görünürlükleri azalmakta, sosyalleşmeleri ve toplumla bağ kurmaları kısıtlanmakta, hatta seçimlerde oy kullanma hakları bile kimi zaman ellerinden alınmaktadır.
Sosyal, kültürel ve siyasal hayata katılımda engellilerin karşılaştığı sınırlar, kısıtlamalar bizatihi engelli olmayan kişilerin yapmış olduğu düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında engelli olma durumu medikal bir durumun ifadesi olmaktan öte, toplumsal ve siyasal olarak yapılandırılan ve insanlara dayatılan bir normdur. Siyasal iktidarın engellilere yönelik yaklaşımının ayni ve nakdi yardım temelli olması bir yandan toplumda engellilerin pasif, aciz, acınacak durumda ve yardıma muhtaç insanlar olarak algılanmasına diğer yandan engellilerin siyasal tercihlerinin ipotek altına alınmasına yol açmaktadır.
TÜİK tarafından 2010 yılında yapılmış olan Engellilerin Sorun ve Beklentileri isimli araştırmaya göre, engelli bireylerin yüzde 62,4’ü kentte, yüzde 37,6’sı kırsal alanda yaşamaktadır. Bugün Türkiye’de kentlerin çoğunda engelli bireylerin erişim ve ulaşım olanaklarını engelleyen kaldırımlar, kamu binaları, parklar, okullar, konutlar, toplu ulaşım araçları, dini-kültürel-sosyal tesisler vb. mekânlar ve alanlar yeniden ele alınmayı beklemektedir.
ENGELSİZMİR KONGRELERİ 2013’TEN BERİ ÖRNEK OLUŞTURABİLECEK NİTELİKTE
İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen Engelsizmir Kongreleri kapsamında 2013 yılından bu yana hayata geçirilen uygulamalar Türkiye açısından örnek oluşturabilecek niteliktedir. 2010 yılından bu yana kentteki engellerin kaldırılması hedefine yönelik uygulama ve politikalar “Herkes İçin İzmir” ve “Başka Bir Engelli Politikası Mümkün” düşünceleri çerçevesinde hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Bu süreklilik kentte engellilere yönelik iyileştirmelerin devamlılığı açısından dikkate değer bir durumdur.
Engellilerin kentsel yaşamın tüm boyutlarına katılıp katkıda bulunabilecekleri engelsiz bir kent oluşturmanın koşullarını İzmir örneğinde tartışmaya açmak amacıyla 2013 yılında “engellilerin kentsel sorunları ve çözümleri” temasıyla düzenlenen ilk uluslararası katılımlı kongrenin en önemli çıktısı “Kırmızı Bayrak” uygulaması ve Engelsizmir Stratejik Plan çalışmasıydı. İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nce kabul edilerek yürürlüğe girmiş olan “Engelsiz İzmir Kırmızı Bayrak Yönetmeliği”nde[1], engelli bireylerin erişimine uygun hale getirilen kamuya açık faaliyet gösteren özel veya kamu kurumlarına ait açık ve kapalı mekânlar ile ulaşım araçlarına 'Kırmızı Bayrak' verilmesi öngörülmektedir.
2016 yılındaki ikinci Engelsizmir Kongresi’nin somut çıktısı ise, engellilerin bireysel ve toplumsal yaşamda karşılaştıkları sıkıntıları ve engelleri toplumun diğer kesimlerine uygulamalı olarak hissettirmek amacıyla kurulan Türkiye’nin ilk “Engelli Farkındalık Merkezi”dir.