AİHM, ‘Hayata Dönüş’ davasında Türkiye’yi ‘yaşam hakkı ihlali’nden mahkum etti

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), ‘Hayata Dönüş Operasyonu’ kapsamında Bayrampaşa Cezaevi’nde öldürülen 11 kişinin yakınlarının başvurusu ile ilgili kararını verdi. AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) ‘yaşam hakkı’nı düzenleyen iki maddesinin ihlal edildiğine karar verdi ve Türkiye’yi mahkum etti. Deutsche Welle’nin haberine göre, başvuru, 19 Aralık 2000’de Bayrampaşa Cezaevi’nde “Tufan” adlı planla uygulanan ve 12 kişinin öldüğü, 55 kişinin yaralandığı Hayata Dönüş Operasyonu’nda ‘aşırı ve orantısız güç kullanımıyla yaşam hakkının ihlal edildiğine’ ilişkindi. AİHM’e başvuran ölen 11 kişinin yakını tazminat talep etmediği için, mahkeme tazminata hükmetmedi. Koğuş sisteminin yerine F tipi hücreleri getirme planlarını protesto amacıyla açlık grevi yapan mahkumlara Türk güvenlik güçlerinin müdahale etmesini ‘mutlaka gerekli değildi’ diyerek değerlendiren AİHM, cezaevlerindeki şiddetin tırmanmasının nedeninin ‘devletin kontrol kaybı’ olduğuna hükmetti. AİHM’in kararında, yetkili kurumların o dönem cezaevlerinde mühimmat yayılmasına bu şekilde bir süre göz yumduğu belirtildi. ZAMAN AŞIMI KARARINA ELEŞTİRİ Gardiyanlara yönelik cezai kovuşturmanın zaman aşımı nedeniyle durdurulmuş olması da eleştirilen kararda “Devletin ihmalliği, faillerin zaman aşımından faydalanmasına müsaade ediyorsa ceza hukuku sisteminin caydırıcı hiçbir etkisi olamaz” denildi. NE OLMUŞTU? Cezaevlerindeki siyasi mahkumlar, Adalet Bakanlığı’nın emriyle 2000 yılında kurulmaya başlanan F tipi cezaevlerinin ‘hücre ve tecrit anlamına geldiği’ gerekçesiyle ölüm orucuna başlamıştı. Aydınların da içinde bulunduğu komisyonlar, ölüm oruçlarının bitirilmesi için cezaevlerinde görüşmeler yapmış ancak bir sonuç alınamamıştı. 19 Aralık 2000’de Bayrampaşa Cezaevi başta olmak üzere 20 cezaevinde ‘Hayata Dönüş‘ adı verilen eş zamanlı operasyonlar düzenlenmiş; düzenlenen baskınlarda ve çıkan çatışmalarda 12’si Bayrampaşa Cezaevi’nde olmak üzere 32 kişi hayatını kaybetmişti. Ümraniye Cezaevi’nde de uzman çavuş Nurettin Kurt ve dört mahkum yaşamını yitirmişti. Uzman çavuş asker kurşunuyla ölmüştü. Ancak operasyonunu ardından Ümraniye Cezaevi’nde bulunan 399 tutuklu ve hükümlüye dava açılmıştı. 2004’te operasyonun Ümraniye Cezaevi’yle ilgili kısmı için 267 askeri personele de dava açılmıştı. Davada ‘Bora’ ve ‘Atmaca’ isimli operasyon planları da çıkmasına rağmen, bu planlarla ilgili hiçbir işlem yapılmadı. ‘Bora‘ ve ‘Atmaca‘ isimli Ümraniye planlarının aksine, Bayrampaşa Cezaevi davasında ortaya çıkan ‘Tufan‘ planı medyada geniş yer buldu. Bu dava halen sürüyor.